د هلمند د پوهنې رياست وايي، تر څو لسيزو وروسته‌يې د لومړي ځل لپاره په باغران ولسوالۍ کې يو ښوونځى پرانیست.

د پوهنې رئيس داوود شاه صفاري تېره شپه له ازادي راډيو سره په خبرو کې دا يو د پام وړ پرمختګ وباله.

ده زیاته کړه:

"د قومي مشرانو په منځګړيتوب وتوانېدو د لومړي ځل لپاره کلونه وروسته په باغران ولسوالۍ کې يو ښوونځى پرانیزو. د ملت د بابا يا د داوود خان تر حکومت وروسته هلته کوم ښوونځى نه‌و فعاله شوى."

د هلمند د پوهنې رئيس تمه وښوده چې له دې سره به وکړاى شي په باغران ولسوالۍ کې د قومي مخورو په منځګړيتوب نور ښوونځي هم پرانیزي.

باغران د هلمند په شمال کې هغه ولسوالۍ ده چې له هماغه پيله د وسله‌والو طالبانو په کنټرول کې ده.

لږ تر لږه لس افغانان د پاکستان په بلوچستان ایالت کې یوې ترافیکي پیښې مړه کړي دي.

ځایي چارواکو د ازادې اروپا/ ازادۍ راډیو مشال څانګې ته ویلي چې پېښه پرون یکشنبه په چاغي ولسوالۍ کې د یوه مسافر وړونکي موټر او ټانکر د ټکر له کبله شوې.

یوې سرچینې، چې نه یې غوښتل د موضوع د حساسیت له کبله یې نوم واخیستل شي، وویل چې دغه ازبک ټبره افغانان د ځایي قاچاق وړونکو په مرسته ایران ته پر لاره وو.

تراوسه د پيښې ډېر جزییات معلوم نه دي او پاکستان کې د طالبانو د حکومت سیاسي استازو هم پر پیښه تبصره نه ده کړې.

د طالبانو د حکومت د ټولګټو چارو وزارت وایي چې د سالنګ لار پرون ماښام د مسافر وړونکو موټر په مخ خلاصه شوه.

د دغه وزارت ویاند محمد اشرف حق شناس پر خپله ایکس پاڼه لیکلي، سالنګونو کې لا هم د واورو د پاکوالي هڅې روانې دي څو لار د ترانسپورتي موټرو تګ ته هم چمتو شي.

سالنګ لاره پرون یکشنبه سهار مهال د واورو او توپان له کبله د هر ډول تګ راتګ په مخ بنده شوه.

سالنګ یوه مهمه ترانسپورتي لاره ده چې کابل له پنځلسو شمالي او شمال ختیځو ولایتونو سره نښلوي.

دغه غرنۍ او له پیچومو ډکه لار د ژمي پر مهال ډېره زیانګالې ده او وخت نا وخت د ترافیکو په مخ بندېږي.

په شمالي سالنګ کې ترافیکي پیښې ۶ تنه مړه کړي او ۴۲ نور یې ټپيان کړي دي.

د طالبانو تر واک لاندې باختر اژانس لیکلي چې پیښه تیره شپه د کنګل له کبله د یوه ۵۸۰ ډوله مسافروړنکي بس د چپه کېدو له کبله شوې.

د پنځو تنو ټپيانو روغتیایي وضعیت نازک ښودل شوی دی.

بل لورته نن یکشنبه ماسپښین مهال دغه لاره د واورو او توپان له کبله د هر ډول تګ راتګ په مخ وتړل شوه.

سالنګ یوه مهمه ترانسپورتي لاره ده چې کابل له پنځلسو شمالي او شمال ختیځو ولایتونو سره نښلوي.

د کابل په منډوي کې نن سهار اورلګېدنې زیانونه اړولي دي.

د طالبانو د حکومت کورنیو چارو وزارت تایید کړې چې د لومړنۍ ارزونو له مخې یې دوکاندارانو ته د ۷ لکه ډالرو په ارزښت زیان اوښتی دی.

د مڼدوي د بوټانو په مارکیټ کې د دغې اورلګېدنې لامل د برښنا شارتي بلل شوې.

په خبرپاڼه کې د اورلګېدنې د احتمالي انساني زیان یادونه نه ده شوې.

یو شمیر افغان خبریالانو دهغو نورو افغان خبریالانو لپاره چې پاکستان او ایران کې ګیرپاته دي دفرانسې پلازمینه پاریس کې اعتراضي غونډه وکړه.

د افغانستان دخبریالانو د ملاتړ سازمان چې د غونډې په تنظیم کې برخه درلوده د یوې اعلامیې په خپرولو سره وویل چې اوسمهال لسګونه خبریالان او ددوی کورنۍ چې پاکستان او ایران کی یې د پناه اخیستو غوښتونلیکونه رد شوي یا یې برخه لیک نه دی څرګند ، هلته پاته دي.

اعلامیه زیاتوي چې دغه اوږد او مبهم انتظار ددغو خبریالانو ژوند له خطر سره مخ کړی دی .

د افغانستان دخبریالانو د ملاتړ سازمان وايي پاکستان کې افغان خبریالان د بیکاري ، مالي فشارونو ، د پولیس لخوا د نیول کیدو ، رواني فشارونو او داخراج د تهدید په شمول ګڼو ستونزو سره مخ دي.

په خبریالانو او د رسنیو په فعالیت د طالبانو د حکومت محدودیتونو، خبریالان له سخت وضعیت سره مخ کړي او ځینې یې په لویدیځو هیوادونو کې د پناه اخیستو لپاره ګاونډیو هیوادونو ایران او پاکستان ته تللي دي.

د ازبیکستان ولسشمر په توکیو د منځنۍ اسیا او جاپان لومړنۍ سرمشریزې ته خپله وینا کې په افغانستان کې د سولې ، ثبات او پرمختګ لپاره د ګډو هلوځلو په اهمیت ټینګار وکړ.

شوکت میرضیایف وویل چې دغه غونډه په داسې حال کې دایریږي چې په نړیوال سیاست کې جدي ننګونو ته په کتنه د سولې د ساتلو او ثبات د پیاوړتیا لپاره ګډي هلې ځلې ځانګړی اهمیت لري.

ښاغلي میرضیایف وویل چې افغانستان زموږ د تعاملاتو یو له مهمو ساحو څخه ده او د موږ ګډه هیله داده چې دا هیواد دپرمختک لور ته په واقعي تمرکز سوله ایزاوباثباته ولیدل شي.

د ازبیکستان ولسشمرد جاپان څخه په دې مننه اوقدرداني وکړه چې کلونو راهیسې یو له هغو هیوادونو څخه دی چې د افغانستان له خلکو سره یې زیاتې مرستې کړي دي.

د منځنۍ اسیا او جاپان په دې دوه ورځنۍ سرمشریزه غونډه کې چې پرون پای ته ورسیده دکوربه هیواد د صدراعظمې سانائه تاکایچي ترڅنګ د ازبیکستان ، قزاقستان ، قرغیزستان ، تاجیکستان او ترکمنستان ولسمشرانو برخه واخیسته.

یونیسیف یا د ماشومانو لپاره د ملګرو ملتونو صندوق د جمعې په ورځ وویل چې دا انځور د فرانسوۍ عکاسې خبریالې ایلیس بلانچارډ لخوا د کابل په ختیځ کې په یوه لرې پراته کلي کې اخیستل شوی دی.

د یونیسف سرپرستې، د جرمني د ولسمشر میرمن، ایلکه بوډن بیندر وویل چې په افغانستان کې د ډیری نجونو لپاره ماشومتوب د زده کړې لپاره چې ددوی بدیهي حق دی مبارزه ده.

یونیسف وايي د هاجرې په نوم ددغې نجلۍ انځور د ملیونونو افغان نجونو خاموشه خو نه ماتیدونکي مقاومت څرګندوي چې افغانستان کې د طالبانو حکومت لخوا له ثانوي زده کړو محرومې شوي دي.

طالبان وروسته لدې چې په ۲۰۲۱ کال واک ته ستانه شول پیل کې یې د شپږم ټولګي پورته نجونو په زده کړو بندیز ولګاوه او وروسته یې د پوهنتونو دروازې هم د نجونو او ښځو په مخ وتړلې.

د نړیوال او کورني فشار سره سره تراوسه د طالبانو حکومت په دغې پالیسۍ کې د بدلون کومه نښه نه لیدل کیږي.

ازبکستان وايي، په ۲۰۲۵ کال کې ازبکستان ته تر ټولو ډېر تجارتي سفرونه افغانانو کړي دي.

د ازبکستان د ملي احصایې ادارې د خپرو شوو شمېرو له مخې، افغان وګړو د روان کال په لومړیو لسو میاشتو کې د هر بل بهرني هېواد د اتباعو پرتله ازبکستان ته ډېر سوداګریز سفرونه کړي دي چې دا پر روانو اقتصادي ستونزو سربېره په سیمه‌ییزه سوداګرۍ کې د دغه هېواد د پراخېدونکي رول څرګندونه کوي.

د معلوماتو له مخې، د ۲۰۲۵ کال د جنورۍ له میاشتې تر اکتوبر پورې شاوخوا ۳۳۹ زره او ۵۸۵ افغانان تر ډېره د سوداګرۍ، تجارتي تبادلو او نورو اقتصادي فعالیتونو لپاره ازبکستان ته داخل شوي دي.

په دې سره افغانستان د هغو هېوادونو په سر کې ځای نیولی چې ازبکستان ته سوداګریز مسافر لېږي. دا شمېر د تاجکستان پرتله، چې یوازې څه باندې ۱۶ زره سوداګریز سفرونه یې ثبت کړي، ډېر لوړ دی، په داسې حال کې چې له ترکمنستان، روسیې او قزاقستان څخه ازبکستان ته تللي سوداګریز مسافر لا هم ډېر کم دي.

د ازبکستان د ملي احصایې ادارې پر اساس، دې هیواد په وروستیو کلونو کې د ویزو قوانین اسانه کړي او د ترانزیټ لارې یې پراخې کړې دي، څو له ګاونډیو هېوادونو سره اقتصادي اړیکې پیاوړې کړي. د دغو پالیسیو تر ټولو ډېره استفاده افغان سوداګرو کړې ده.

د بخښنې نړیوال سازمان خبرداری ورکړی چې په افغانستان کې ژور بشري بحران د هغو کډوالو ژوند له جدي ګواښ سره مخامخوي، چې په زور دې هېواد ته بېرته ستنېږي.

د بشري حقونو دې بنسټ پرون (جمعه) په یوه بیان کې ویلي، د دې ترڅنګ چې د طالبانو له لوري د بشري حقونو سرغړونې زیاتې شوې دي، په ۲۰۲۵ کال کې میلیونونه کډوال له ګاونډیو هېوادونو او ځینو اروپايي هېوادونو څخه افغانستان ته ایستل شوي دي.

د ملګرو ملتونو د وروستیو شمېرو له مخې، یوازې ایران او پاکستان روان کال تر ۲.۶ میلیونه زیات افغان کډوال له خپلو هیوادونو ایستلي دي، چې نژدې ۶۰ سلنه یې ښځې او ماشومان دي.

سربېره پر دې، زرګونه نور افغانان هم له ترکیې او تاجکستان څخه بېرته افغانستان ته ستانه کړل شوي دي.

د بخښنې نړیوال سازمان ټینګار کړی چې د بشري بحران لا خرابېدا، د لومړنیو خدمتونو سخت کمښت، پراخې بې‌کارۍ او د طبیعي پېښو ناوړه پایلو، د بېرته ستنېدونکو لپاره د جدي زیان او خطر کچه لوړه کړې ده.

د هوا پېژندنې ادارې نن او سبا د افغانستان په اکثرو ولایتونو کې د ورښتونو اټکل کړی دی.

د طالبانو د ترانسپورټ او هوایي چلند وزارت د هوا پیژندنې ریاست په یوه بیان کې ویلي، د هیواد په مرکزي، شمالي او غربي سیمو کې تر ډیره د واورو او په جنوب لویدیځ او ختیځو ولایتونو کې د بارانونو د وریدو امکانات شته.