د افغانستان لپاره د امریکا د متحدایالتونو شارژدافیره کرن ډیکر وایي، افغان خبریالان په نړۍ کې د افغانستان وګړو ته اطلاعات برابروي او مشران حساب ورکولو ته اړباسي.

مېرمن ډیکر دغه څرګندونې پرون سه‌شنبې پر خپله ایکس‌پاڼه یا پخواني ټویټر کې په یوه بیان کې کړې دي.

دغه‌راز نوموړې ويلي، معلوماتو ته د لاس‌رسي حق په نړیواله کچه یو منل شوی بشري حق دی او د ژوند په ټولو برخو کې د اګاهانه تصمیم نیونې لپاره اړین ګڼل کېږي.

د نوموړې په خبره خبریالان او د رسنیو کارکونکي باید خوندي وي او له غچ اخیستنې او ډار څخه پرته باید وکولای شې خپلو فعالیتونو ته دوام ورکړي.

د نومبر دوهمه په نړۍ کې د خبریالانو پر وړاندې له جرمونو د معافیت د پای ته رسولو د نړیوالې ورځې په توګه ولمانځل شوه.

د افغانستان لپاره د امریکا سفارت له‌‌‌دې مخکې د تېرې یک‌شنبې په ورځ ویلي و چې، افغان خبریالان د حقیقت د لټون په لار کې ګواښل کېږي، له تاوتریخوالي او زور زیاتي سره مخامخ کېږي.

افغانستان د نړۍ یو له هغو هېوادونو بلل کېږي چې، پر افغانستان د طالبانو له بیا واکمنېدو وروسته په‌کې خبریالان له ډېر بد حالت سره مخامخ دي.

د خبریالانو د خوندیتوب کمېټې (CPJ) په تازه شاخص کې ویل شوي، په تېره یوه لسیزه کې په افغانستان کې ۱۸ خبریالان وژل شوي، چې د اکثرو عاملان یې نه په نښه شوي او نه هم د قانون منګولو ته سپارل شوي دي.

د طالبانو ستره محکمه په پکتیکا او تخار ولایتونو کې ولایتونو پر څلورو کسانو د تعزیري سزا د عملي کېدو خبر ورکوي.

سترې محکمې پرون سه‌شنبې په یوه بیان کې وویل چې، د پکتیکا ولایت په خوشامند ولسوالۍ کې د ابتدایه محکمې د پرېکړې له‌مخې دوه کسان، یوه ښځه او یو سړی چې پر لواطت تورن وو، هر یو په عام محضر کې په ۳۹ دُرو ووهل شول.

تورنو کسانو ته همدارنګه د یو کال او اتو میاشتو بند سزاوې هم ورکړل شوې دي.

تر دې مخکې پرون سه‌شنبې د تخار ولایت په فرخار ولسوالۍ کې په عام محضر کې پر یوې ښځې او یوه سړي د نامشروع اړیکو په تور په عام محضر کې د ۳۹ دُرو سزاوې عملي شوې وې.

ورته تعزیري سزاګانې په‌دې وروستیو کې د افغانستان په یوشمېر نورو ولایتونو کې هم تطبیق شوې دي.

په افغانستان کې د ملګروملتونو مرستندوی ماموریت یا یوناما په خپل وروستي راپور کې چې تېره پنج‌شنبې خپور شو ویلي، طالبانو د جولای له لومړۍ نېټې څخه د سپټمبر تر پایه پر ۹۵ نارینه، ۱۵ ښځو او یوې نجلۍ ۱۱۱ بدني مجازات تطبیق کړي.

ملګروملتونو او د بشري حقونو ډلو له طالبانو غوښتي چې، دغه ډول سزاګانې دې چې انساني کرامت ته سپکاوی بلل کېږي، ودروي.

د افغانستان د کرکټ ملي لوبډلې لوبډلمشر حشمت‌الله شهیدي له بنګله‌دېش سره د درې یو ورځنیو سیالیو تر پیل یوه ورځ وړاندې په یوه رسنیز کنفرانس کې ویلي چې بنګله‌دېش په یو ورځنیو سیالیو کې یوه متوازنه لوبډله ده او دا سیالۍ ورته یو ښه چلینج دی.

دغه کنفرانس چې د سې شنبې په ورځ د نومبر په ۵مه نېټه د عربي متحده اماراتو د شارجې په ښار ترسره شو، شهيدي په وروستیو کلونو کې د افغان ملي لوبډلې لاسته راړونې وستایلې او ډاډ یې څرګند کړ چې لوبډله به یې لا ځلېږي او خپل مینه‌وال به خوښ ساتي.

نوموړي د بنګله‌دېش پر وړاندې درې یو ورځنۍ سیالۍ چې د چهارشنبې په ورځ د نومبر په ۶مه نېټه به د شارجې په لوبغالي کې پیل شي، مهمې وبللې او د خپلې لوبډلې د پوره چمتوالي ډاډ یې ورکړ.

هغه وویل: " بالکل له تېرو دوو کلونو راهیسې زمونږ لوبډلې ډېرې لاسته راړونې لرلي دي، تر مخکې ډېر ښه شوي یو، وجه یې د ټیم یووالی دی او هلکان هم ډېره خواري کوي. لکه څنګه چې تاسې وویل، زمونږ د ایمرجېنګ ځوانانو هم ښه لوبه وکړه، بالکل هغه زمونږ لپاره هم یو ښه ډاډ دی او مونږ به هم هڅو وکړو چې په راتلونکو سیالیو او ټورنمنټونو کې کامیابۍ ترلاسه کړو."

افغان لوبډلمشر وویل، له تېرو لسو ورځو راهیسې په شارجه کې دي او د بنګله‌‌دېش پر وړاندې سیالیو ته یې پوره چمتووالی نیولی دی، هغه دغه راز په ټینګار سره وویل چې د هېڅ لوبلړۍ لپاره په ځانګړو مسایلو سوچ نه کوي، بلکې هڅه یې دا ده چې له هر حالت سره د اړتیا مطابق چلند وکړي.

شهیدي د ملي لوبډلې د دوو لوبغاړو ابرهیم ځدراڼ او مجیب‌الرحمن د نشتون په تړاو وویل: "د مجیب په هکله چې زه راتلم له ډاکتر او سلېکشن سره وغږېدم، هغه د تداوۍ لپاره کرکټ بورډم ممبي ته لېږلی دی، کرکټ بورډ لګیا دی چې هغه زر تر زره روغ شي، ځکه د ټیم ضرورت دی. همداغسې ابراهیم چې د نیوزیلنډ پر وړاندې له ټېسټ لوبې په تمریناتي کمپ کې یې پښه قات شوه او بیا کرکټ بورډ انګلینډ ته ولېږه د تداوي لپاره، هغه هلته عملیات وکړ او هیله‌مند یې چې تر چمپینز ټراپۍ مخکې ښه شي."

د ویلو ده چې افغانستان او بنګله‌دېش به د افغان کرکټ بورډ په کوربه‌توب د نومبر په ۶مه، ۹مه او ۱۱مه نېټه درې یو ورځنۍ سیالۍ ترسره کړي.

راپورونو وايي چې د طالبانو لوی مشر ملاهبت‌الله آخندزاده د سرپرستې کابینې ټول غړي کندهار ته ورغوښتي دي څو په ټول افغانستان کې د شرعي قوانینو د تطبیق په اړه خبرې ورسره وکړي.

د طالبانو په حکومت کې باوري سرچینو چې نه غواړي نومونه یې واخیستل شي، ازادي راډیو ته وویل چې د امربالمعروف او نهی عن المنکر د نوي قانون د تطبیق لپاره د جدي اقداماتو په اړه خبرې د دې غونډې د اجنډا مهمه برخه وه، او د طالبانو لوی مشر په ټول هېواد کې د دې قانون د تطبیق لپاره جدي سپارښتنې وکړې.

سرچینې زیاتوي چې د سرپرست حکومت وزیران د روانې اوونۍ په پیل کې کندهار ته ورسېدل.

د طالبانو حکومت په دې وروستیو کې د امربالمعروف نوی قانون خپور کړ چې په ځانګړي ډول پر ښځو سخت محدودوونکي تګلارې عملي کوي.

له دې سره په یوه وخت کې په دې وروستیو کې د طالبانو محکمو د هېواد په بېلابېلو سیمو کې د بېلابېلو سرغړونو په نوم لسګونه کسانو ته تعزیري سزاګانې ورکړې دي.

د بشري حقونو کورنیو او نړیوالو ډلو پر دې اقداماتو جدي اندېښنې ښودلي.

د افغانستان لپاره د کاناډا ځانګړی استازی وايي، د ده هېواد، جرمني، هالنډ او اسټرالیا د طالبانو حکومت ته رسما خبر ورکړی چې غواړي د بشري حقونو، په تېره د ښځو د حقونو اړوند بحثونه راپورته او په پایله کې یې د عدالت په نړیواله محکمه ICJ کې د هغوی پروړاندې دعوه وکړي.

د کاناډا ځانګړي استازي دیوید سپرول پرون له ګلوب اینډ مېل سره په مرکه کې وویل، طالبانو تر اوسه دوی ته ځواب نه‌دی ورکړی.

سپرول وايي، د دوی اقدام ته لاهم څو پړاونه پاتې دي، خو دی زیاتوي چې که د ښځو په برخه کې د طالبانو پالیسۍ بدلې نه‌شي نو دوی به دا مسئله ICJ ته راجع کړي.

دې څلورو هېوادونو په خپله طرح کې د هغه نړیوال کنوانسیون یادونه کړې چې د ښځو پر وړاندې د هر راز تبعیض له‌منځه وړل غواړي.

دوی طالبانو ته شپږ میاشتې مهلت ورکړی چې خپلې پالیسۍ بدلې کړي، خو د دې طرحې له اعلان څخه یوه میاشت تېره شوې ده، په‌داسې حال کې چې په افغانستان کې په‌دې برخه کې هيڅ راز بدلون نه لیدل کېږي.

د ایران د بهرنیوچارو وزارت له افغانستان سره په سرحد کې د ایراني پوله‌ساتو په ډزو د یوشمېر افغان کډوالو د وژنې او ټپي کېدو په اړه د طالبانو د حکومت د څېړنو پر پایلو ناخوښي څرګنده کړې ده.

د ایران د بهرنیوچارو وزارت ویاند اسماعیل بقايي پرون یوې خبري غونډې ته وویل، ایران د طالبانو د ځانګړي تحقیقاتي ټیم د راپور له لیدو وروسته حیران شوی دی.

بقايي وايي، ایران له‌دې کبله ناراضه دی چې ولې د طالبانو حکومت د ایران په کلګان-سراوان سرحدونو کې د هغې پېښې په اړه چې نه‌ده شوې بې‌بنسټه راپورونه جدي ګڼلي.

د طالبانو حکومت څلور ورځې مخکې اعلان وکړ چې، د څېړنو ډلې یې خپل تحقیقات بشپړ کړي دي، خو دې ډلې د پېښې د مرګ‌ژوبلې ارقام يې نه‌دي ښودلي.

د پخواني افغان هوايي ځواک پیلوټان په امریکا کې د پیلوټۍ د اسنادو د ترلاسه کولو په هڅه کې دي.

ویرتیکل مجله چې د پیلوټانو اړوند خبرونه خپروي، دوشنبه ناوخته راپور ورکړی چې په تکزاس کې دغو اتلسو افغان پیلوټانو د فدرال هوايي چلند د سند لپاره یو لړ روزنیزې دورې هم ترسره کړې دي.

د راپور په اساس دا هغه پیلوټان وو چې د طالبانو په وړاندې په جګړه کې یې MH-6 محاربوي، بلک هاک یا Mi-17 ترانسپورتي هیليکوپترې چلولې.

دا پیلوټان که څه هم هر یو له ۳۰۰ تر ۱۲۰۰ ساعتونو د پرواز تجربې لري، خو په امریکا کې د هوایي چلند سکتور ته د داخلېدو لپاره باید ازموینه ورکړي او سند ترلاسه کړي.

د پخواني افغان هوايي ځواک نږدې ټول پيلوټان د ۲۰۲۱ کال په اګست کې له افغانستان ووتل.

د دوی ګڼ‌شمېر امریکا کې مېشت دي.

د کابل په سقوط سره یوشمېر پخوانيو پیلوټانو ځینې هیليکوپترې چې امریکا وايي د دوی ملکیت وې او د افغان هوايي ځواک په اختیار کې وې، ازبکستان ته یوړې او لا هم هلته پاتې دي.

د ملګروملتونو د نفوسو ادارې سیمه‌ییز مشر د طالبانو د حکومت د عامې روغتیا له وزیر سره په کتنه کې په لیرې پرتو سیمو کې د نویو روغتیایي مرکزونو د جوړولو، د خدمتونو د کیفیت د ښه کولو او د نړیوالو مرستو په جذبولو خبرې کړې دي.

د طالبانو تر کنټرول لاندې د باختر دولتي خبري اژانس د راپور له‌مخې، پیوسمیت د طالبانو د عامې روغتیا سرپرست وزیر نورجلال جلالي ته ویلي؛ ملګري ملتونه هڅه کوي چې په افغانستان کې روغتیایي مرکزونه زیات کړي او په‌‌دې برخه کې خپل کار ته دوام ورکړي.

دا په‌داسې حال کې ده چې له ګاونډیو هېوادونو پاکستان او ایران څخه د سلګونو زرو افغان کډوالو د راتګ او په هېواد کې دننه د خلکو د بې‌ځایه کېدو له امله د افغانستان روغتیایي خدمتونه تر فشار لاندې راغلي دي.

له بلې خوا، د افغانستان سره میاشت ټولنې د دوشنبې په ورځ وویل چې له ۷۴ افغان ماشومانو څخه، چې د درملنې لپاره جرمني ته استول شوي وو، ۴۶ تنه به له درملنې وروسته په راتلونکو درېیو ورځو کې هېواد ته راستانه شي.

د دې ماشومانو درملنه د جرمني د سولې کلي بنسټ په مرسته شوې ده.

د افغانستان او نړۍ د کرکټ نامتو لوبغاړی راشد خان، چې میاشتنی عاید یې ۵۹ میلیون افغانیو ته رسېږي، د نړۍ د لوړ عاید لرونکو ورزشکارانو په لېست کې شامل دی.

د هندي رسنیو د راپور له‌‌مخې، راشد خان چې د ګوجرات ټیم غړی دی، کلنی معاش یې ۷۰۰ میلیون افغانیو ته رسېږي.

راشد خان، د دې ترڅنګ چې د افغانستان د کرکټ د ملي لوبډلې کلیدي لوبغاړی دی، دا مهال د هند د کرکټ د غوره لیګ (IPL) یو له لویو ستورو څخه ګڼل کېږي.

راشد خان یو خیریه بنسټ هم لري، چې په ۲۰۱۸ کال کې یې تاسیس کړی او له یتیمانو او بې‌وزلو ماشومانو سره د تعلیم او روغتیا په برخو کې مرستې کوي.

د افغانستان او بنګله‌دېش د کرکټ ملي لوبډلې به سبا (چهارشنبې) د درې یو ورځنیو سیالیو په لومړۍ مسابقه کې مخامخ شي.

دا سیالۍ چې د افغانستان په کوربه‌‌‌‌‌توب په شارجه کې کېږي، د کابل په وخت په دوه نیمې بجې پیلیږي.

په پام کې ده چې دواړه لوبډلې د روان نوومبر په نهمه، یعنې د شنبې په ورځ دوهمه او د نوامبر په یوولسمه درېیمه یو ورځنۍ سیالي وکړي.

د افغانستان او بنګله‌دېش ټیمونه په‌داسي حال کې له یو بل سره یو ورځنۍ سیالۍ کوي، چې تازه د افغانستان الف یا ابدالیانو ټیم د اسیا د ایمرجنګ لوبډلو اتلولي وګټله او تر هغه مخکې د افغانستان ملي لوبډلې د جنوبي افریقا پیاوړي ټیم ته د یو ورځنیو سیالیو په لړۍ کې ماتې ورکړه.