د نیلا ابراهیمي په نوم یوه ۱۷ کلنه افغانه نجلۍ چې په خپل هېواد کې په عام محضر کې د خبرو کولو اجازه نه لري، د افغان نجونو له حقونو څخه د دفاع په خاطر پرون سې شنبې د ۲۰۲۴م کال د ماشومانو لپاره د سولې د نړیوالې جایزې مستحقه وپېژندل شوه.

د ماشومانو د حقوقو د بنسټ په خبره، نوموړې ته دغه جایزې د هغو فعالیتونو په خاطر ورکړل شوې چې د ښځو د غږ اوچتولو په برخه کې یې مخ ته وړي دي.

په عین حال کې پرون د مارټین اینالز Martin Ennals په نوم د بشري حقونو یوه مدافع بنسټ اعلان وکړ چې د افغان ښځو د حقونو مدافعې ژولیا پارسي د دې بنسټ د ۲۰۲۴م کال د بشري حقونو د مدافعانو د جایزې ګټونکې شوه.

ژولیا پارسي چې ښوونکې ده، د فریډم نو موسسې له‌خوا دغې جایزې ته کاندیده شوې وه.

هغې چې د ۲۰۲۱م په اګست میاشت کې پر افغانستان د طالبانو له بیا واکمنېدو وروسته خپله دنده له لاسه ورکړې، د ښځو د حقونو او اساسي آزادیو پر وړاندې د طالبانو له سختو سیاستونو او تګلارو سره په مخالفت کې یې د افغان ښځو خودجوشه غورځنګ جوړ کړی او تېر کال د درې میاشتو لپاره د طالبانو له‌خوا زنداني شوې وه.

د دغه بنسټ جایزه د لومړي ځل لپاره په ۱۹۹۴ کال کې له خطرسره مخ د بشري حقونود مدافعانو د پېژندنې او د هغوی د هڅولو او ساتنې لپاره ورکړل شوه.

له ګوزڼ یا پولیو څخه د خلاص افغانستان بنسټ نن چهارشنبې د نومبر ۲۰مه د ماشومانو د نړیوالې ورځې په مناسبت د ټولو ماشومانو لپاره له پولیو څخه د یوې خلاصې نړۍ غوښتنه کړې ده.

دغه بنسټ په خپله ایکس‌پاڼه یا پخواني ټویټرکې دغه هیله داسې مهال څرګندوي چې په افغانستان کې روان میلادي کال د ماشومانو د ګوزڼ یا پولیو د مثبتو پېښو شمېر ۲۳ ته لوړ شوی دی.

په افغانستان کې یوازې پولیو نه، بلکې ډېرې نورې د درملنې وړ ناروغۍ هم د ماشومانو ژوند ګواښي.

پر دې سربېره، یو زیات شمېر ماشومان له خوارځواکۍ او د خوړو له نه خوندیتوب سره مخامخ دي.

په افغانستان کې د اقلیمي بدلون له امله د رامنځته شویو سختو شرایطو له امله چې کورنۍ له یوه ځای نه بل ځای ته کډه کولو اړې شوي، دې چارې تر ټولو زیات ماشومان اغېزمن کړي دي.

د ملګرو ملتونو د ماشومانو د ساتنې ادارې یا "سیف د چلډرن" د یکشنبې په ورځ وویل، یوازې د روان میلادي کال په لومړیو میاشتو کې په افغانستان کې د سختو اقلیمي شرایطو له کبله تر ۳۸زرو ډېر خلک چې نیمايي یې ماشومان دي، له خپلو مېنو بې‌ځایه شوي او نورو سیموته کډه شوي دي.

د افغانستان د فوټبال ملي لوبډلې په یوې دوستانه سیالۍ کې نن سه شنبه د نومبر په ۱۹مه نېټه د تاجکستان پر وړاندې دوستانه سیالي ۳ د یو پر وړاندې وبایلله.

په دې لوبه کې تاجکستان د لوبې په یولسم، اوه ویشتم او اویایمه دقیقه کې ګولونه ووهل او افغان لوري ته یوازېنی ګول جمشید اڅکزي د لوبې په اته دېرشمه دقیقه کې وواهه.

د سیالۍ په لومړۍ نیمایي کې تاجک ګول کیپر سور کارت هم وخوړ او بیا یادې لوبډلې تر اخره په لسو لوبغاړو لوبه وکړه.

دا په داسې حال کې ده چې افغانستان خپله لومړۍ دوستانه سیالي ۲-۰ نیپال ته بایللې وه.

د ویلو ده چې تر دې ماتې وروسته د تاجکستان پلازمېنې دوشنبې ته د افغان لوبډلې سفر پای ته ورسېد.

چین نن تایید کړه چې یو وګړی یې د افغانستان او تاجکستان په ګډ سرحد کې په یوه وسله‌وال برید کې وژل شوی او څلور نور وګړي یې ټپیان شوي دي.

فرانس‌پرېس خبري آژانس د چین د بهرنیو چارو وزارت د یوه بیان په حواله راپور ورکوي چې دا برید د تاجکستان په خاوره کې دننه د یوه چینايي شرکت پر کمپ شوی دی.

په بیان کې دا برید په کلکه غندل شوی او یادونه شوې چې په دوشنبې کې د چین د سفارت له‌خوا د پېښې سیمې ته استول شوی کاري پلاوی سیمې ته رسېدلی دی.

بیان زیاتوي چې د چین سفیر د تاجکستان پر حکومت غږ کړی چې د دې پېښې علت ژرترژه معلوم کړي.

د تاجکستان امنیتي سرچینو پرون د لړم ۲۸مه د خپل نوم نه ښودلو په شرط د ازادي راډیو تاجکي څانګې ته وویل چې د تاجکستان د ختلان ولایت د شمس‌الدین شاهین ولسوالۍ په دره زربز سیمه کې د یکشنبې په شپه په یوه برید کې چې د دوی په وینا احتمالاً د افغانستان له خاورې به شوی وي، یو چینایی وګړی ووژل شو او څلور نور ټپیان شول.

د تاجکستان حکومت او د طالبانو چارواکو تراوسه په دې اړه څه نه دي ویلي.

د طالبانو د حکومت ستره محکمه وايي، په بغلان ولایت کې یې پرون یوه ښځه د خلکو په مخکې په درو وهلې ده.

دې محکمې نن پر خپله ویبپاڼه خبر ورکړ چې دا ښځه د لومړنۍ محکمې له‌خوا د هغه څه په خاطر چې دلالي بلل شوې ده، په دېرشو درو او شپږ میاشتې بند محکومه شوې وه.

نړیوال بنسټونه او د بشري حقونو ډلې بدني سزاګانې د بشري حقونو سرغړونه بولي او بیا بیا یې له طالبانو غوښتي چې د د ډول سزاګانو بهیر ودروي، خو طالبان لاهم د هېواد په بېلابېلو ولایتونو کې د دې حکمونو تطبیق ته دوام ورکوي.

د افغانستان د فوټبال ملي لوبډله نن سه شنبه د نومبر په ۱۹مه نېټه له تاجکستان سره دوستانه سیالي کوي.

د فوټبال فدراسیون د خبر له مخې، لوبه به د کابل پر وخت مازدیګر ۵:۳۰ بجې د تاجکستان په پلازمېنې دوشنبې کې پیل شي.

دوه ورځې وړاندې په یو بلې دوستانه سیالۍ کې افغانستان ۲-۰ له نیپال ماتې وخوړه.

د ویلو ده چې دغه سیالۍ د فوټبال ملي لوبډلې د نوي روزونکي عثمان توشف تر روزنې او څارنې لاندې ترسره کېږي.

افغانستان د دوهمې نړیوالې جګړې له پای ته رسېدو او د ملګروملتونو د سازمان له جوړېدو وروسته د ۱۹۴۶ کال د نوامبر په ۱۹مه د دې سازمان غړی شو.

د افغانستان لپاره د ملګروملتونو مرستندوی ماموریت یوناما نن پر خپله ایکس‌‌‌پاڼه هغه تور او سپین عکس خپور کړی چې د افغانستان د هغه مهال استازی عبدالحسین عزیز د ملګروملتونو په مقر کې په داسې حال کې ښيي چې د دې سازمان له چارتر سره د افغانستان د یوځای کېدو سند لاسلیکوي.

سویډن او ایسلنډ هم له افغانستان سره په یوه ورځ د ملګروملتونو غړي شول.

د ناروې د کډوالو شورا وايي، افغانستان د روان اقتصادي بحران له کبله له ګڼو ستونزو، بې‌کارۍ او د اقلیمي بدلون له جدي افتونو سره مخامخ دی.

دې ټولنې پرون پر خپله وېب‌پاڼه په یوه راپور کې ویلي دي چې، افغانستان د اقلیمي بدلون پر وړاندې د ترټولو زیان‌ګالو هېوادونو له ډلې دی.

په راپور کې په ځانګړي ډول یادونه شوې چې د بادغیس ولایت وضعیت ډېر خراب دی.

په بادغیس او د هېواد په نورو ولایتونو کې پراخې ځمکې د اقلیمي بدلونونو په نتیجه کې شاړې شوي او په نتیجه کې یې خلک د بقا لپاره نورو سیمو ته کډه شوي دي.

د ناروې د کډوالو شورا وايي، په‌‌‌داسې حال کې چې د اقلیمي بدلون بحران په پراخېدو دی، افغانستان د دې ستونزې د حل لپاره لازم چمتووالی نه‌لري.

له‌‌‌‌دې مخکې د یک‌شنبې په ورځ د ماشومانو د خوندیتوب ادارې سېف دِ چیلدرن وویل چې، د ۲۰۲۴ کال په لومړیو میاشتو کې په افغانستان کې د سختو اقلیمي شرایطو له کبله تر ۳۸ زرو ډېر خلک چې نیمايي یې ماشومان دي، له خپلو مېنو بې‌ځایه شوي او نورو سیمو ته تللي دي.

د طالبانو یوې مخالفې وسله‌والې ډلې "ازادۍ جبهې" ویلي چې، په کابل کې يې پر طالب ځواکونو په برید سره دوه تنه وژلي او دوه نور یې ټپیان کړي.

دې جبهې پر خپله ایکس‌‌پاڼه د یوې ویډیو په خپرولو سره ویلي، دوشنبه ماښام یې د کابل ښار شپږمې امنیتي حوزې اړوند د چهاردهي په چهارقلعه واټ کې د طالبانو په پوځي موټر او چک‌پاینټ بمي برید کړی.

د طالبانو حکومت امنیتي چارواکو لا د دې چاودنې او ور اوښتې مرګ‌ژوبلې په تړاو څه نه‌‌دي ویلي.

ازادي جبهه د مقاومت جبهې تر څنګ د طالبانو له لویو عمده مخالفو وسله‌‌‌والو ډلو بلل کېږي چې عمدتاً په کابل او ځینو نورو ښارونو کې پر طالب ځواکونو د بریدونو مسوولیت په غاړه اخلي.

د جرمني په پلازمېنه برلین کې د افغانستان سفیر او په بُن کې جنرال کونسل له دندو لاس اخیستی دی.

په برلین کې افغان سفیر یما یاري په یوه بیان کې ویلي، په جرمني کې د افغانستان د اسلامي جمهوریت د سفیر په توګه له دندې لاس اخلي او د اصولو له‌‌‌مخې اداري چارې په رسمي ډول خپلو همکارانو ته سپاري.

په بُن کې د افغانستان جنرال کونسل سید لطف‌‌‌الله سادات هم ویلي چې، د کوربه هېواد په غوښتنه او په کونسلي فعالیتونو کې د ځنډ او خنډ د مخنیوي لپاره یې دا پرېکړه کړې ده.

په جرمني کې یوه پخواني افغان ډیپلومات، چې لا هم له افغان ډیپلوماتانو سره راشه‌درشه لري، د نوم د نه ښودلو په شرط تېره شپه ازادی راډیو ته وویل، په برلین او بن کې له دواړو افغان ډیپلومانو څخه د جرمني د باندنیو چارو وزارت د استعفا غوښتنه کړې وه.

وروسته له‌‌‌دې چې طالبانو د افغانستان د څه باندې لسو ډیپلوماتیکو استازولیو چارې بې‌اعتباره اعلان کړې، په څو هېوادونو کې د افغانستان استازولۍ د کوربه هېوادونو د غوښتنې پر اساس بندې شوي دي.