د امریکا ولسمشر ډونالد ټرمپ د سې شنبې په ورځ ایران ته بل خبرداری ورکړ چې باید له نړیوالو قدرتونو سره د اټمي موافقې درناوی وکړي که نه؟ له لویو لویو ستونزو سره به مخامخ شي.

دا د واشنګټن او تهران ترمنځ په لوړه سطحه د خبرداریو د لړۍ وروستی خبرداری دی او وروسته له هغې ورکول کېږي چې د امریکا سمندري ځواکونو د سې شنبې په ورځ وویل چې په فارس خلیج کې یې د یوې ایرانۍ کښتۍ پر لوري د خبرداري ډزې کړې دي.

ټرمپ تېره اوونۍ تائید کړې وه چې ایران د ۲۰۱۵ میلادي کال موافقه عملي کړې ده.

د دغې موافقې له مخې ایران خپل اټمي فعالیتونه بندوي او نړیوال هم پرې بندیزونه لیرې کوي.

ټرمپ د امریکا په اوهایو ایالت کې خپلو زرګونه ملاتړو ته په یوه غونډه کې وویل چې دی تر اوسه تهران ته اندېښنه لري او زیاته‌یې کړه که دغه موافقه هغسې چې لازمه ده عملي نه‌شي ایران به له ډېریو لویو ستونزو سره مخامخ شي.

د طالبانو د حکومت د بهرنیوچارو وزارت وايي، د دې وزارت سرپرست امیرخان متقي پرون په تهران کې له خپل ایراني سیال عباس عراقچي سره ولیدل.

د بهرنیوچارو وزارت مرستیال ویاند حافظ ضیااحمد پر خپله ایکس پاڼه په یو بیان کې ویلي چې عراقچي او متقي د دوه اړخیزو اړیکو، امنیتي مسایلو، په ایران کې د دېره افغان کډوالو د وضعیت، سوداګرۍ، ترانزیت او د اوبو پر اړوندو مسایلو خبرې وکړې.

په بیان کې د ښاغلي متقي له قوله راغلي دي چې نوموړی وايي، خپل هېواد ته د افغان کډوالو ستنېدل باید په تدریجي ډول او د افغانستان شرایطو ته په پام سره وي. په بیان کې دا هم راغلي دي چې ښاغلي عراقچي ژمنه کړې ده چې په ایران کې د دېره افغان کډوالو لپاره به نورې اسانتیاوې برابرې شي.

له دې مخکې د طالبانو د بهرنیوچارو وزارت ویلي و، چې متقي د ایران په رسمي بلنه د تهران د خبرو په فورم کې د ګډون لپاره هغه هېواد ته تللی دی.

د کډوالو لپاره د ملګروملتونو لویه کمیشنري UNHCR د افغانستان په جنوب کې د اړو کورنیو لپاره د زرو کورونو د جوړولو خبر ورکوي.

په افغانستان کې د UNHCR د څانګې مشر عرفات جمال په یو ویډیويي پیغام کې چې پرون د دې ادارې پر ایکس پاڼه خپور شو وايي دا کورونه هغو خلکو ته جوړ شوي دي چې په طبیعي پېښو کې زیانمن شوي دي.

ښاغلی جمال وايي چې دا د طبیعي پېښو له زیانمنو سره د مرستو پیل دی او ډاډ ورکوي چې UNHCR به په راتلونکي کې نور ورته کورونه هم جوړ کړي.

د کډوالو لپاره د ملګروملتونو لویې کمیشنرۍ هغه سیمه په دقیق ډول نه دي ښودلې چې دا کورونه پکې جوړ شوي، خو د ۲۰۲۲ کال په دوبي کې د پکتیکا ولایت په ګیانې او برمل ولسوالیو کې یوې درنې زلزلې شاوخوا زر کسان ووژل او زرګونه کورونه یې ویجاړ کړل.

د طالبانو د حکومت د بهرنیوچارو وزیر امیرخان متقي نن په رسمي سفر ایران روان ته روان شو.

د بهرنیوچارو وزارت مرستیال ویاند حافظ ضیااحمد پر خپله ایکس پاڼه په یو بیان کې ویلي دي چې ښاغلي متقي به د تهران د خبرو په فورم کې د ګډون ترڅنګ له خپل ایراني سیال عباس عراقچي او نورو چارواکو سره هم وګوري.

بیان زیاتوي چې د طالبانو په پلاوي کې د اقتصاد وزارت مرستیال عبداللطیف نظري هم شامل دی.

د طالبانو حکومت په تېره یوه اونۍ کې پراخ سیمه ایز تماسونه پیل کړي او د ریاست الوزرا د اقتصادي مرستیال ملاعبدالغني برادر په ګډون څو جګپوړي چارواکي یې همدا اوس د روسیې او اسلامۍ نړۍ په شپاړسم فورم کې د ګډون لپاره د روسیې په کازان ښار کې دي.

همداراز د طالبانو تر ادارې لاندې باختر خبري آژانس نن خبر ورکړ چې د عدلیې وزیر عبدالحکیم شرعي د سانت پیټرزبورګ د نړیوال حقوقي فورم په ۱۳مه غونډه کې د ګډون لپاره د روسیې دې ښار ته سفر وکړ.

په داسې حال کې چې امریکا ته د افغانانو د لېږد بهیر درېدلی دی، د کانګرس ۱۰۶ غړو په دې وروستیو کې په یوه رسمي لیک کې، ۲۰ زره افغانانو ته د مهاجرت د ځانګړو ویزو یا SIV غوښتنه کړې ده. دا لیک په رسمي ډول د بهرنیوچارو وزارت او د کانګرس د ملي امنیت فرعي کمیټې ته استول شوی دی.

په دې لیک کې چې د افغان کډوالو یوې مدافع ډلې افغان ایواک پر خپله ایکس پاڼه خپور کړی دی، راغلي چې دا ویزې د هغو افغان وګړو لپاره په پام کې نیول شوي چې له امریکايي ځواکونو سره یې اوږه په اوږه کار کړی او په افغانستان کې یې ژوند په خطر کې دی.

د مهاجرت د ځانګړو ویزو پروګرام په ۲۰۰۹ کال کې پیل شو څو په افغانستان کې د پخوا دېره امریکايي ځواکونو د افغان همکارانو لپاره په متحدوایالتونو کې د خوندي استوګنې امکان برابر کړي.

دا غوښتنه داسې مهال کېږي چې په تېره جنوري میاشت کې د امریکا د ولسمشر د اجرایي فرمان په اساس د افغانانو د تخلیې بهیر ځنډېدلی دی او د بیاپیل لپاره یې کوم مهالوېش نه دی اعلان شوی.

هندي رسنیو پرون (جمعه) راپور ورکړ چې د هند او پاکستان ترمنځ له وروستۍ شخړې وروسته په لومړي ځل د افغان سوداګرو په سوداګري مالونو بار لارۍ له پاکستان څخه هند ته واوښتې.

د اپریل له ۲۴ څخه، د پاکستان له لارې هند ته د افغان سوداګرو په سوداګري مالونو بار لاریو ته د تګ راتګ اجازه نه وه ورکړل شوې.

پرون ۸ لارۍ، چې د افغان سوداګرو ۱۵۰ ټنه وچه مېوه پکې بار وه، او د لاهور او واګې ترمنځ ولاړې وې، د هند اتاري بندر ته واوښتې.

د هند د بهرنۍ سوداګرۍ د خونو ريیس بي کې باجاج د دې اقدام هرکلی وکړ او هیله یې څرګنده کړه چې له افغانستان څخه نورې لارۍ هم د پاکستان له لارې هند ته ورسیږي.

پاکستان د هند له بدل اخیستونکو بریدونو وروسته د هند خاورې ته هر راز تګ راتګ منع کړ.

د اپریل په ۲۲ مه د هندي کشمیر په پهالګام کې پر سیلانیانو په برید کې ۲۶ تنه ووژل شول. هند په دې برید کې پاکستان په لاس لرلو تورن کړ او غچ اخیستونکي بریدونه یې پرې وکړل.

خو پاکستان د هند تور رد کړ.

د طالبانو د حکومت د ريیس الوزرا د اقتصادي چارو مرستیال ملا عبدالغني برادر او د روسیې مرستیال صدراعظم الکسي اوفیرچوک، د جمعې په ورځ د کازان د نړیوال اقتصادي فورم په څنډه کې د افغانستان او روسیې لومړی سوداګریز فورم رسماً افتتاح کړ.

د ملابرادر دفتر په یوه خبرپاڼه کې ویلي چې د طالبانو د ريیس الوزرا اقتصادي مرستیال په دې ناسته کې وویل، دوی چمتو دي چې د سالنګ دوهم تونل جوړ کړي، تر څو له روسیې او منځنۍ آسیا سره سوداګرۍ او ترانزیت ته وده ورکړي.

هغه له روسیې وغوښتل چې په دې برخه کې، د خپل تخنیکي تخصص له مخې، له افغانستان سره همکاري وکړي.

په دې غونډه کې د روسیې مرستیال صدراعظم الکسي اوفیرچوک وویل چې هیواد یې د یوه باثباته او پرمختللي افغانستان ملاتړ کوي او د افغانستان پرمختګ د ټولې سیمې په ګټه دی.

د طالبانو او روسیې ترمنځ اړیکې په ځانګړي ډول وروسته له هغه مخ په غوړېدو دي چې روسیې د طالبانو نوم د خپل هیواد د ممنوعه ډلو له لیسته وایست.

د طالبانو د ريیس الوزرا د اقتصادي مرستیال دفتر وايي چې ملاعبدالغني برادر پرون (جمعه) د کازان د نړیوال فورم په څنډه کې د روسیې د صدراعظم له مرستیال الیکسي اوفیرچوک سره په بېلابېلو سیکتورونو کې د تفاهم ۵ یادښتونه لاسلیک کړل.

د ملابرادر د دفتر پر اساس، یاد تفاهم‌لیکونه د افغانستان د ترانسپورت او ملکي هوايي چلند وزارت او د روسیې د ترانسپورت وزارت ترمنځ د ترانسپورت او ترانزیت په برخو کې د همکارۍ، د دواړو هېوادونو د سوداګري خونو ترمنځ د سوداګریزو اړیکو د پراختیا، د دواړو هېوادونو د ځینو لویو خصوصي شرکتونو ترمنځ د تېلو او ګازو د سپړنې، استخراج او تصفیې په برخه کې د ګډ کار، او په سیمه کې د سوداګرۍ د پراخولو او د یوه صنعتي ـ لوژستیکي کمپلکس د جوړولو په اړه دي.»

د طالبانو د ريیس الوزرا د اقتصادي مرستیال په مشرۍ پلاوی د چهارشنبې په ورځ د روسیې د تاتارستان جمهوریت کازان ته لاړ چې د روسیې – اسلامۍ نړۍ په شپاړسم فورم کې ګډون وکړي.

د طالبانو تر کنټرول لاندې د افغانستان برښنا شرکت وايي، اجراییه ريیس یې چې تاجکستان ته تللی، په دوشنبې کې څو مهمې موافقې لاسلیک کړي چې د کاسا زر د برېښنا د لېږد پروژې تطبیق ګړندي شي.

دا هوکړه‌لیکونه د قزاقستان، تاجکستان، پاکستان او د افغانستان د برښنا د ملي شرکتونو د استازو ترمنځ لاسلیک شوي دي.

د افغانستان برښنا شرکت په خپله ایکسپاڼه کې لیکلي چې دا هوکړه‌لیکونه به د کاسازر پروژې د پلي کېدو لپاره د رغنیزو چارو د چټکتیا او لازمو همغږیو د پیاوړتیا سبب شي.

د طالبانو تر کنټرول لاندې د افغانستان برښنا شرکت اجراییه ريیس عبدالباري عمر او ورسره پلاوی د چهارشنبې په ورځ، د ثور ۲۴مه، د کاسا–۱۰۰۰ پروژې په اړه په یوې ناستې کې د ګډون لپاره دوشنبې ته لاړ.

د هند د بهرنیو چارو وزیر جی شنکر او د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت سرپرست امیرخان متقي د دواړو خواوو ترمنځ د همکاریو د پیاوړتیا په تړاو ټیلیفوني خبرې کړې دي.

جی شنکر د پنجشنبې په ورځ، د ثور په ۲۵مه، پر خپله ایکس پاڼه لیکلي چې له امیرخان متقي سره "ښې ټیلیفوني خبرې" درلودې.
هغه زیاته کړې چې د هند او افغانستان ترمنځ د بې‌باورۍ د رامنځته کولو لپاره د "ناسمو او بې‌اساسه راپورونو" له لارې د وروستیو هڅو په وړاندې د متقي "قاطع دریځ" ته یې هرکلی ویلی دی.

د هند د بهرنیو چارو وزیر همداراز لیکلي، په دې ټیلیفوني مکالمه کې یې د افغان ولس سره د هند دودیزې دوستۍ او د افغانستان د پرمختیايي اړتیاوو پر دوامداره ملاتړ ټينګار کړی دی.

له بلې خوا، د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت ویلي، دواړو خواوې " د دوو اړخیزو اړیکو پر پیاوړتیا، تجارت او د دیپلوماتیکو اړیکو د کچې پر لوړولو " غږېدلي دي.

له دې وړاندې، د روان لمریز میاشت په جریان کې، د هند د بهرنیو چارو وزارت د افغانستان، پاکستان او ایران د څانګې عمومي رئیس او ځانګړي استازي، انند پرکاش، کابل ته په سفر کې له امیرخان متقي سره لیدلي او خبرې یې کړې وې.

د هند د بهرنیو چارو وزیر له امیرخان متقي سره دغه ټیلیفوني خبرې څو ورځې وروسته له هغه ترسره شوې چې هند په پاکستان کې پر ځینو اهدافو بریدونه وکړل.

د شطرنج نړیوال فدراسیون د چهارشنبې په ورځ په یوه اعلامیه کې ویلي چې دا فدراسیون به له چارواکو سره رغوونکې خبرې وکړي او له نړیوالو ورزشي سازمانونو او نورو اړوندو لورو سره به افغانستان ته ددې لوبې د بیرته زر ستنولو لارې چارې وپلټي.

د طالبانو د ورزش ادارې د روانې اوونۍ په پیل کې په افغانستان کې د شطرنج لوبه منع اعلان کړه.

د شطرنج نړیوال فدراسیون ویلي چې شطرنج په افغانستان کې اوږده مخینه لري. د دې فدراسیون په خبره، په وروستیو کلونو کې شطرنج په دې هېواد کې ښه غوړېدلی و او زیات شمېر ځوانانو دې لوبې ته مخه کړې وه.

اعلامیه زیاتوي چې د شطرنج بندول به په افغانستان کې د دې لوبې ودې ته سخت زیان ورسوي او د افغان لوبغاړو هغه فرصتونه به له منځه یوسي چې له مخې یې دوی خپل استعدادونه ښودلی او د نړیوالو سیالیو په ډګر کې یې د خپل هېواد استازولي کوله.

د شطرنج نړیوال فدراسیون وايي چې شطرنج د نړۍ له تر ټولو ښکلو لوبو څخه یوه ده چې زیار، زغم او انصاف ته وده ورکوي، او له لوبغالي بهر هم د ټولنې د یووالي او د خلکو د یو ځای کولو لپاره یو پیاوړی وسیله ده.