نن پر امریکا د ۲۰۰۱م کال د سپټمبر د یوولسمي تروریستي بریدونو ۲۳مه کلیزه د یو لړ مراسمو په ترڅ کې نمانځل کېږي.

په هغو مراسمو کې چې نن سهار په نیویارک کې د سوداګرۍ د نړېدلو دوو لوړپوړو ودانیو په ځای کې جوړشوي وو، د امریکا ولسمشر جوبایډن او مرستیالې یې کاملا هاریس او نورو چارواکو او مشرانو د هغې له ډلې، د ولسمشرۍ د انتخاباتو لپاره د جمهوريپالو کاندید پخواني ولسمشر ډونالډ ټرمپ هم ګډون کړی و.

د القاعده له‌خوا په دغه تروریستي برید کې نږدې درې زره کسان وژل شوي وو.

له دغه برید وروسته متحده‌ایالتونو د القاعده د هغه مهال د مشر اسامه بن لادن د وژلو او د دې شبکې د ځپلو لپاره د تروریزم پر وړاندې نړیواله جګړه پیل کړې چې افغانستان یې په اصلي محور کې و.

ټرمپ او په انتخاباتو کې د هغه مرستیال کاندید جمز وینس سهارشاوخوا اته بجې په نیویارک کې د مراسمو ځای ته رسېدلي وو او جوبایډن او کاملا هاریس هم نیم ساعته وروسته هلته ورسېدل.

د اسوشېټېډپرېس خبري آژانس د راپور له مخې، بایډن او ټرمپ یوبل ته لاس ورکړ او د نیویارک پخواني ښاروال مایکل بلومبرګ هم دې ته زمینه برابره کړه چې هاریس او ټرمپ هم یوبل ته لاس سره ورکړي.

دوی دواړو بېګا د لومړي ځل لپاره په تلوېزیوني مناظره کې ګډون وکړ او پر یوبل یې سختې نیوکې وکړې.

امریکایي چارواکي وایي چې له دغه تروریستي برید وروسته د ترهګرۍ پر وړاندې جګړه کې یې د القاعده شبکې د مشرانو، اسامه بن لادن او ایمن الظواهري په ګډون د دې شبکې مهم غړي وژلي او هغه نوره د دې وړتیا نه لري چې پر امریکا هغه مهال ته ورته بل برید ترسره کړي، خو د ملګرو ملتونو امنیت شورا د تېرې فبرورۍ میاشتې په وروستیو کې وویل، القاعده شبکې په افغانستان د روزنې اته مرکزونه جوړ کړي او د دې شبکې جګپوړي چارواکي لا هم په‌ دې هېواد کې حضور لري.

د امریکا د ولسمشر مرستیالې او د ولسمشرۍ لپاره کاندیدې کامالا هریس د جمهوریپالو پر کاندید پخواني ولسمشر ډونالډ ټرمپ له طالبانو سره د دوحې د موافقې له کبله انتقاد وکړ او هغه یې یوه تر ټولو کمزورې موافقه وبلله.

مېرمن هریس بېګا له ټرمپ سره په لومړنۍ ټلوېزیوني مناظره کې برخه واخیسته او دواړو د یو بل پر پالیسیو سختې نیوکې وکړې.

مېرمن هریس وویل، د ټرمپ ادارې هغه مهال د دې په خبره له یوې تروریستي ډلې، طالبانو سره مستقیمې خبرې پیل کړې چې په پایله کې یې له افغانستان څخه د امریکایي ځواکونو وتلو ته زمینه برابره شوه.

د طالبانو او متحده‌ایالتونو ترمنځ موافقه د ۲۰۲۰ کال د فبرورۍ په ۲۹مه لاسلیک شوه.

مېرمن هریس همدارنګه پر ټرمپ له‌دې کبله هم سخت انتقاد وکړ، چې د طالبانو مشران یې کمپ ډیویډ ته وربللي چې د هغې په خبره هغه په‌دې کار سره د امریکا د ډیپلوماسۍ اهمیت ته درناوی ونه‌کړ.

خو ټرمپ د هریس انتقادونه رد کړل او د بایډن د ادارې له‌خوا له افغانستان څخه په ګډ وډۍ کې د امریکایي ځواکونو د وتلو بهیر یې د امریکا په تاریخ کې تر ټولو شرمونکې شېبه یاده کړه.

په‌دې مناظره کې چې د اې بي سي شبکې له‌خوا په مستقیم ډول خپره شوه، دواړو کاندیدانو پر افغانستان سربېره د بهرنۍ پالیسۍ او روغتیايي تدابیرو پورې د بېلابېلو مسایلو په اړه د چلوونکو پوښتنو ته ځوابونه وویل.

په همدې حال کې د هریس کمپاین اعلان کړی، چې دا له ټرمپ سره په را روانه اکتوبر میاشت کې یوه بله مناظره هم غواړي.

د ټرمپ کمپاین تر اوسه په‌دې اړه څه نه‌دي ویلي.

وروسته له هغې چې د اسراییل پوځ ومنله چې په لوېدیځه غاړه کې د پوځیانو په ډزو کې ښایي یوه امریکایۍ فعاله وژل شوې وي، امریکایي جګپوړو چارواکو پرون سه‌شنبې له اسراییل وغوښتل چې په لوېدیځه غاړه کې پر خپلو عملیاتو کې بدلون راوړي.

د امریکا ولسمشر جوبایډن وویل، ده ګومان کاوه چې د آیسینورایزګي ایګي وژل یوه پېښه وه، خو د بهرنیو چارو وزیر انتوني بلېنکن او د دفاع وزیر لویډ اسټن هغه بې دلیله او د نه توجیه وړ پېښه یاده کړه.

خو بایډن خبریالانو ته وویل، داسې ښکاري چې دغه وژنه تصادفي وه او زیاته یې کړه، چې هغه د پېښې په ځای کې یو دم پیدا شوه او په نښه شوه، خو نوموړي په‌دې اړه نور جزیات ورنه‌کړل.

د فرانس پرس خبري اژانس د راپور له‌مخې بلېنکن له لندن څخه د کتنې پر مهال خبریالانو ته وویل، د دې پېښې په اړه د څېړنې او عیني شاهدانو څرګندونو دا واضح کړې چې هغه بې دلیله او په غیر موجه توګه وژل شوې او زیاته یې کړه چې هیڅوک باید په اعتراض کې د ګډون په خاطر ونه وژل شي.

۲۶ کلنه ایګي چې د ترکیې تابعیت يې هم درلود، د تېرې اوونۍ په پای کې په لوېدیځه غاړه کې یهودي مېشت ځایونو په وړاندې چې د نړیوال قانون له‌مخې غیرقانوني دي، په یوه لاریون کې د اسراییلي ځواکونو په ډزو ووژل شوه.

د افغانستان او نیوزیلنډ ترمنځ د کرکټ یوازېنۍ ټېسټ سیالي نن په درېیمه ورځ هم له لوبې پرته پای ته ورسېده.

د راپورونو له‌مخې د هند په ګریټر نویډا لوبغالي کې چې د افغانستان کور بلل کېږي، نن سهار یوځل بیا سخت باران وشو چې له کبله یې په درېیمه ورځ هم دا لوبه چې له دوشنبې ورځې راهیسې پلان شوې، ونه شوه.

په تېرو دوو ورځو کې هم دا لوبغالی د بارانونو له کبله سخت لوند شوی و او لوبڅارانو په تېرو دوو ورځو کې بیا بیا د هغه ارزونه وکړه، خو پرېکړه یې دا وه چې لا لوبو ته نه‌دی چمتو.

د رویټرز خبري اژانس د راپور له‌مخې د افغان کرکټ بورډ د نړیوالو سیالیو مسوول منهاج‌الدین راز د لوبغالي د غوره کولو په اړه د انتقادونو په ځواب کې ویلي چې، دوی له دوو نورو لوبغالو څخه دا ځای ځکه غوره وباله چې پلازمېنې نوې ډيلي ته نژدې دی.

ویل کېږي چې په ګريټر نویډا کې د اوونۍ په دوام کې د نورو ورښتونو اټکل هم شوی دی.

د عراق امنیتي چارواکي وايي، تېر ماښام د بغداد هوايي ډګر ته نژدې هغه سیمه په یوه چاودنه کې په نښه شوې ده، چې د امریکايي ځواکونو پوځي اډه په‌کې ده.

دا پېښه عراق ته د ایران د ولسمشر مسعود پزشکیان د سفر په درشل کې شوې ده.

د عراق د امنیتي ځواکونو رسنیز دفتر په یوه بیان کې ویلي دي، دا چاودنه د شپې په شاوخوا ۱۱ بجو د هوايي ډګر په هغه ساحه کې واورېدل شوه، چې د امریکا په مشرۍ د نړیوال ايتلاف سلاکاران کار ترې اخلي.

بیان زیاتوي چې عراقي امنیتي ځواکونو ونه‌شو کړای د دې چاودنې څرنګوالی معلوم کړي او هيڅ یوې ډلې يې هم مسوولیت نه‌دی منلی.

د دې چاودنې د تلفاتو په اړه سمدستي معلومات نه‌شته او امریکايي چارواکو هم تبصره پرې نه‌ده کړې.

په عراق کې د ایران پلوي وسله‌والو له تېرو ۱۱ میاشتو راهیسې بیا بیا د امریکايي ځواکونو پر اډو حملې کړې دي.

د امریکا د ولسمشرۍ د انتخاباتو کاندیدانو د ولسمشر مرستیالې کامالاهریس او مخکېني ولسمشر ډونالډټرمپ په یوه ټلوېزیوني مناظره کې برخه واخیسته او د یو بل پر پالیسیو یې سختې نیوکې وکړې.

په‌دې مناظره کې چې د اې‌بي‌سي شبکې له‌خوا په مستقیم ډول خپره شوه، له افغانستان د امریکايي ځواکونو د وتلو پر مهال له ګډ وډۍ نیولې تر غیرقانوني کډوالو، بهرنۍ پالیسۍ او روغتیايي تدابیرو پورې د بېلابېلو مسایلو په اړه د چلوونکو پوښتنو ته ځوابونه وویل.

د امریکايي ځواکونو د وتلو پر مهال د ګډ وډۍ په مسئله کې دواړو کاندیدانو یو بل د طالبانو له واکمنولو سره په مرسته تورن کړل.

۵۹ کلنه هریس چې مدافع وکیله پاتې شوې، بیا بیا پر جمهوریپال کاندید نیوکې کولې او ۷۸ کلن ټرمپ که څه هم په پخوانیو ویناوو کې د هریس پر جنسیت او پوستکي شخصي حملې کړې وې، په‌دې مناظره کې هغه انتقادونه ونه‌کړل.

په همدې حال کې د هریس کمپاین اعلان کړی چې دا له ټرمپ سره په راروانه اکتوبر میاشت کې یوه بله مناظره هم غواړي.

د ټرمپ کمپاین تر اوسه په‌دې اړه څه نه‌دي ویلي.

ولسمشر جوبایډن وايي، متحده‌‌ایالات هڅه کوي، د اوکراین له‌خوا د روسیې پر ضد په روانه جګړه کې د اوږده واټن ویشتونکو وسلو پر کارولو بندیز پای ته ورسوي.

ښاغلي بایډن پرون د دې پوښتنې په ځواب کې چې ایا متحده‌ایالات به دا بدلون ومني که نه، په ځواب کې وویل چې د ده حکومت دا هڅې پیل کړې دي.

متحده‌ایالات له‌دې مخکې په‌دې برخه کې چې اوکراین ته په روسیه کې دننه په امریکايي وسلو د حملو اجازه ورکړي که نه، زړه نازړه و، ځکه دا اندېښنې وې چې جګړه به لا پراخه شي.

د اوکراین ولسمشر ولودیمیر زیلینسکي تېره اوونۍ له لوېدیځو هېوادونو وغوښتل چې دا بندیز پای ته ورسوي.

هغه په جرمني کې په یوه غونډه کې د لوېدیځو هېوادو دفاعي چارواکو ته وویل، دوی باید د روسي ځواکونو پر ضد په مبارزه کې د اوکراین وړتیاوې محدودې نه‌کړي.

په غونډه کې د امریکا دفاع وزیر لویډاوسټین وویل، د دې بندیز لیرې کېدل به د جګړې لوری بدل نه‌کړي.

په پاکستان کې پر اعتراضونو د لګولو شویو محدودیتونو د نوي قانون له‌مخې پرون سه‌شنبې د پاکستان په پارلمان کې د دې هېواد د پخواني زنداني صدراعظم عمران خان د تحریک انصاف ګوند د نهو غړیو په ګډون د هغه له ۳۰ زیات ملاتړي لا هم په توقیف کې وو.

دا وروسته له هغې چې د پاکستان په ملي شورا کې د تحریک انصاف ګوند غړو د یک‌شنبې په ورځ په پلازمېنه اسلام‌اباد کې پراخ لاریون وکړ.

د فرانس پرس خبري اژانس د راپور له‌مخې د تحریک انصاف د ګوند دغه غړي پرون سه‌شنبې په اسلام‌اباد کې د تروریزم ضد محکمې ته حاضر شول او قاضي د اتو ورځو لپاره په توقیف کې د هغوی د پاتې کېدو حکم ورکړ.

دوی تورن شوي چې د ۲۰۲۴ کال د سوله‌ییزو غونډو او د عامه نظم له قانون څخه یې سرغړونه کړې ده.

دغه قانون تېره اوونۍ تصویب شوی دی.

تحریک انصاف د تېر کال په اګست میاشت کې د عمران خان له زنداني کېدو وروسته له سختو ځپونکو اقداماتو سره مخامخ شوی دی.

عمران خان پر ده لګېدلي تورونه سیاسي بللي او رد کړي یې دي.

د ملګروملتونو د کارپوهانو یوې ډلې هم روانه میاشت وموندله چې د هغه توقیف قانوني اساس نه‌لري او د دوی په خبره هدف یې دا دی چې نوموړی له سیاسي ډګر څخه لیرې وساتي.

د امریکا د استازیو جرګې مشر مایک جانسن پرون سه‌شنبې هغو دیارلسو امریکایي سرتېرو ته د کانګرس تر ټولو لوړ مډال ورکړ، چې د ۲۰۲۱ کال د اګسټ میاشتې په وروستو کې د کابل له هوایي ډګر څخه د خلکو د ایستلو د بهیر په مهال په یوه ځانوژونکي برید کې ووژل شول.

دواړو ډیموکراټانو او جمهوریپالو د هغه قانون ملاتړ کړی و، چې له وژل کېدو وروسته د دغو ۱۳ امریکایي سرتېرو د قربانیو درناوی کوي.

په‌دې مناسبت په جوړو شویو مراسمو کې د دواړو ګوندونو مشرانو او غړیو ویناوې وکړې.

مایک جانسن له مراسمو څو دقیقې مخکې په یوه خبري غونډه کې وویل، دغو پوځیانو له افغانستان څخه د اوسنۍ ادارې د وتلو په ګډوډۍ کې خپل ژوند له لاسه ورکړ.

د سنا جرګې مشر چک شومیر وویل، قانون جوړونکي د دې لپاره راټول شوي چې دا مسئله یقیني کړي چې زموږ د ټولو پوځیانو قربانۍ بې‌ځایه نه‌دي.

د اګست په ٢۶مه د کابل هوايي ډګر یوې دروازې ته څېرمه ځانمرګی برید کې چې مسوولیت یې د اسلامي دولت ډلې د خراسان څانګې اخیستی و، د دغو امريکايانو ترڅنګ شاوخوا ۱۷۰ افغانانان چې زیاتره یې ملکي کسان و، ووژل شول.

د افغان نجونو، ښځو او بشري حقونو لپاره د امریکا ځانګړې استازي رینا امیري وایي، د ملګروملتونو د کډوالو له لوی کمېشنر سره يې د افغان کډوالو پر ستونزو خبرې کړي دي.

اغلې امیري پرون سه‌شنبې په خپله ایکس‌پاڼه کې په یوه بیان کې له فلیپو ګراندې سره خپله کتنه ګټوره بللې او زیاته کړې یې ده چې دوی د افغان کډوالو پر اوسني حالت، په ځانګړې توګه له خطر سره مخ ډلو په اړه خبرې وکړې.

هغې په‌دې اړه نور جزیات نه‌دي ورکړي، خو امریکا له‌دې مخکې افغانستان ته په تېره له پاکستان څخه په زوره د هغو افغانانو پر ستنولو ژوره اندېښنه ښودلې وه چې احتمالاً ژوند یې له خطر سره مخامخ دی.

د پاکستان ترڅنګ چې د تېر کال د نومبر له میاشتې راهیسې یې شاوخوا شپږ لکه افغان کډوال بېرته افغانستان ته استولي او دغه لړۍ تر اوسه دوام لري، د افغانستان د بل ګاونډ ایران چارواکو هم اعلان کړی چې په سلګونه زره بې‌اسناده افغانان به له خپلې خاورې وباسي.

د جرمني خبري اژانس د راپور له‌مخې د ایران د پولیسو مشر احمد رضا رادان پرون سه‌شنبې په یوه مرکه کې وویل، چارواکي په پام کې لري چې د راتلونکي کال د مارچ میاشتې تر پایه پورې شاوخوا دوه ميلیون افغانان چې د ده په خبره په ایران کې د اوسېدو قانوني اسناد نه‌لري، له خپلې خاورې وباسي.

د ملګروملتونو د کډوالو د ادارې په وینا په اوس وخت کې شاوخوا ۴،۵ ميلیون افغان کډوال په ایران کې ژوند کوي، خو ایراني چارواکي د افغان کډوالو غیر رسمي شمېر له‌دې زیات ښیي.