د افغانستان حکومت وايي، وسله‎والو طالبانو کابل ته یوه ډله وسله‎وال کسان استولي وو، څو په کابل کې د سې شنبې ورځې نړیواله غونډه تخریب کړي.

له دې کسانو څخه یو چې ملي امنیت نیولی، د چارواکو په وینا د کابل په وروستۍ مظاهره کې د مشرانو جرګې د مرستیال د وژل شوي زوی د جنازې پر مراسمو ناکام انتحاري برید کاوه.

د ولسمشر مرستیال ویاند نجیب ازاد ازادي راډیو ته وویل، تورن کس چې ۱۲ نور ملګري یې هم نیول شوي، د طالبانو له‎خوا د کابل د پروسې پر نړیواله غونډه د حملې لپاره استول شوي و.

د دغو کسانو هویت تر اوسه نه‌دی په ډاګه شوی.

سالم ایزدیار د جمعې په ورځ په کابل کې د حکومت پر ضد د مظاهرو پر مهال په اخ و ډب کې ووژل شو.

افغان حکومت وايي، د کابل لاریون کوونکو تر اوسه له حکومت سره د خبرو لپاره خپل استازي نه‎دي معرفي کړي.

د راپورونو له مخې د کابل د وزیر اکبر خان مېنې په زنبق څلورلاره کې د اعتراض کوونکو د تحصن کېږدۍ اوس هم ولاړه ده.

د ولسمشر مرستیال ویاند نجیب ازاد په دې اړه ازادي راډیو ته وویل:

"تر اوسه لاریون کوونکي نه‌دي توانېدلي چې خپل رسمي استازي حکومت ته معرفي کړي او خپلې غوښتنې د کاغذ پر مخ له قانون سره سم افغان حکومت ته ورکړي."

د حکومت پر ضد اعتراضونه وروسته له هغې دوامداره شول چې د چهارشنبې ورځې د خونړۍ حملې په وړاندې په کابل کې مظاهرې په تشدد واوښتې او له اعتراضونو وروسته د تشدد په پېښو کې ګڼ شمېر کسان ووژل شول.

یونیسیف یا د ماشومانو لپاره د ملګرو ملتونو صندوق د جمعې په ورځ وویل چې دا انځور د فرانسوۍ عکاسې خبریالې ایلیس بلانچارډ لخوا د کابل په ختیځ کې په یوه لرې پراته کلي کې اخیستل شوی دی.

د یونیسف سرپرستې، د جرمني د ولسمشر میرمن، ایلکه بوډن بیندر وویل چې په افغانستان کې د ډیری نجونو لپاره ماشومتوب د زده کړې لپاره چې ددوی بدیهي حق دی مبارزه ده.

یونیسف وايي د هاجرې په نوم ددغې نجلۍ انځور د ملیونونو افغان نجونو خاموشه خو نه ماتیدونکي مقاومت څرګندوي چې افغانستان کې د طالبانو حکومت لخوا له ثانوي زده کړو محرومې شوي دي.

طالبان وروسته لدې چې په ۲۰۲۱ کال واک ته ستانه شول پیل کې یې د شپږم ټولګي پورته نجونو په زده کړو بندیز ولګاوه او وروسته یې د پوهنتونو دروازې هم د نجونو او ښځو په مخ وتړلې.

د نړیوال او کورني فشار سره سره تراوسه د طالبانو حکومت په دغې پالیسۍ کې د بدلون کومه نښه نه لیدل کیږي.

ازبکستان وايي، په ۲۰۲۵ کال کې ازبکستان ته تر ټولو ډېر تجارتي سفرونه افغانانو کړي دي.

د ازبکستان د ملي احصایې ادارې د خپرو شوو شمېرو له مخې، افغان وګړو د روان کال په لومړیو لسو میاشتو کې د هر بل بهرني هېواد د اتباعو پرتله ازبکستان ته ډېر سوداګریز سفرونه کړي دي چې دا پر روانو اقتصادي ستونزو سربېره په سیمه‌ییزه سوداګرۍ کې د دغه هېواد د پراخېدونکي رول څرګندونه کوي.

د معلوماتو له مخې، د ۲۰۲۵ کال د جنورۍ له میاشتې تر اکتوبر پورې شاوخوا ۳۳۹ زره او ۵۸۵ افغانان تر ډېره د سوداګرۍ، تجارتي تبادلو او نورو اقتصادي فعالیتونو لپاره ازبکستان ته داخل شوي دي.

په دې سره افغانستان د هغو هېوادونو په سر کې ځای نیولی چې ازبکستان ته سوداګریز مسافر لېږي. دا شمېر د تاجکستان پرتله، چې یوازې څه باندې ۱۶ زره سوداګریز سفرونه یې ثبت کړي، ډېر لوړ دی، په داسې حال کې چې له ترکمنستان، روسیې او قزاقستان څخه ازبکستان ته تللي سوداګریز مسافر لا هم ډېر کم دي.

د ازبکستان د ملي احصایې ادارې پر اساس، دې هیواد په وروستیو کلونو کې د ویزو قوانین اسانه کړي او د ترانزیټ لارې یې پراخې کړې دي، څو له ګاونډیو هېوادونو سره اقتصادي اړیکې پیاوړې کړي. د دغو پالیسیو تر ټولو ډېره استفاده افغان سوداګرو کړې ده.

د بخښنې نړیوال سازمان خبرداری ورکړی چې په افغانستان کې ژور بشري بحران د هغو کډوالو ژوند له جدي ګواښ سره مخامخوي، چې په زور دې هېواد ته بېرته ستنېږي.

د بشري حقونو دې بنسټ پرون (جمعه) په یوه بیان کې ویلي، د دې ترڅنګ چې د طالبانو له لوري د بشري حقونو سرغړونې زیاتې شوې دي، په ۲۰۲۵ کال کې میلیونونه کډوال له ګاونډیو هېوادونو او ځینو اروپايي هېوادونو څخه افغانستان ته ایستل شوي دي.

د ملګرو ملتونو د وروستیو شمېرو له مخې، یوازې ایران او پاکستان روان کال تر ۲.۶ میلیونه زیات افغان کډوال له خپلو هیوادونو ایستلي دي، چې نژدې ۶۰ سلنه یې ښځې او ماشومان دي.

سربېره پر دې، زرګونه نور افغانان هم له ترکیې او تاجکستان څخه بېرته افغانستان ته ستانه کړل شوي دي.

د بخښنې نړیوال سازمان ټینګار کړی چې د بشري بحران لا خرابېدا، د لومړنیو خدمتونو سخت کمښت، پراخې بې‌کارۍ او د طبیعي پېښو ناوړه پایلو، د بېرته ستنېدونکو لپاره د جدي زیان او خطر کچه لوړه کړې ده.

د هوا پېژندنې ادارې نن او سبا د افغانستان په اکثرو ولایتونو کې د ورښتونو اټکل کړی دی.

د طالبانو د ترانسپورټ او هوایي چلند وزارت د هوا پیژندنې ریاست په یوه بیان کې ویلي، د هیواد په مرکزي، شمالي او غربي سیمو کې تر ډیره د واورو او په جنوب لویدیځ او ختیځو ولایتونو کې د بارانونو د وریدو امکانات شته.

د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت وايي، په اسلام اباد کې یې د افغانستان د طالبانو د سفارت مرستیال احضار کړی او په وزیرستان کې یې پر پاکستاني پوځیانو د حملې له کبله خپل احتجاج ورسپارلی دی.

دې وزارت تېره شپه په یوه خبرپاڼه کې وویل چې په شمالي وزیرستان کې پر یوه پوځي کمپ برید شوی او څلور پاکستاني سرتېري پکې وژل شوي دي.

د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت د دې برید له کبله د افغانستان د سفارت مرستیال احضار کړی او سخت احتجاج یې ورسپارلی دی. پاکستان پر طالبانو تور ولګاوه چې د تحریک طالبان پاکستان (TTP) وسله‌والو ته اجازه ورکوي چې له افغان خاورې څخه په ازاده توګه فعالیت وکړي او د پاکستان دننه خونړي بریدونه ترسره کړي.

پاکستاني چارواکو دا برید په سختو ټکو وغانده او ویې ویل چې دا حمله د ټي ټي پي د ګل بهادر د ډلې د وسله‌والو له‌خوا شوې ده. د پاکستان په وینا، دا پېښه یو ځل بیا د دې څرګندونه کوي چې افغانستان د ترهګرو د خوندي پټنځایونو په مخنیوي کې پاتې راغلی دی.

تر دې مخکې پرون پاکستاني رسنیو د خپلو امنیتي سرچینو په قول ویلي و چې د خیبر پښتونخوا ایالت د شمالي وزیرستان ولسوالۍ په بویا سیمه کې پر یوه امنیتي پوځي اډه د وسلوالو په برید کې څلور بریدګر وژل شوي دي.

د پولیسو د چارواکو په وینا، بریدګرو د اډې انګړ ته له ننوتلو وروسته پر امنیتي ځواکونو ډزې پیل کړې چې له هغې وروسته نښته رامنځته شوه او په ترڅ کې یې ټول څلور بریدګر ووژل شول. د دې پېښې پر مهال څلور امنیتي سرتېري هم ټپیان شوي دي.

د جاپان حکومت د جمعې په ورځ اعلان وکړ چې د افغانستان لپاره یې د بشري مرستو په برخه کې ۱۹.۵ میلیونه امریکايي ډالر نور هم تصویب کړي دي.

په کابل کې د جاپان سفارت په ایکسپاڼه (پخواني ټوېټر) کې په یوه پیغام کې ویلي چې دا پیسې به د بشري مرستو او د خلکو د لومړنیو اړتیاوو د پوره کولو لپاره ولګول شي او د ملګرو ملتونو د ادارو، نړیوالو بنسټونو او جاپاني نادولتي سازمانونو له لارې به افغانستان ته ورسول شي.

د یاد بیان له مخې، د جاپان له دې تازه مرستې سره د ۲۰۲۱ کال له اګست څخه، یعنې له هغه وخته چې طالبان بیا واک ته رسېدلي، افغانستان ته د جاپان د ټولې مرستې تر ۵۴۹ میلیون ډالرو واوړي.

افغانستان سږ کال په ځانګړي ډول د میلیونونو کډوالو د بېرته ستنېدو، وچکالۍ او طبیعي پېښو له کبله له لا سخت وضعیت سره مخامخ دی.

یوه زلزله چې شدت یې د ریښتر په حساب ۵ اعشاریه ۶ درجې و، نن د افغانستان شمال ختیځې سیمې ولړزولې.

د زلزله پېژندنې ویبپاڼې، والکانو دیسکوري د دې زلزلې مرکز د بغلان ولایت د نهرین ولسوالۍ د شمال ختیځ په ۲۴ کیلومترۍ کې بللی او ویلي چې دا زلزله د افغانستان تر غرمې مخکې په یوولس بجې او څلور دقیقې وشوه.

د جرمني د زلزله پېژندنې ادارې د دې زلزلې شدت ۵ اعشاریه ۷ ریښتره بللی او د هغې مرکز یې تر مځکې ۱۰ کیلومتره لاندې اعلان کړی دی.

تېره میاشت د افغانستان په شمالي ولایتونو لکه بلخ، سمنګان، کندوز او بغلان کې یوې سختې زلزلې ۲۷ تنه مړه او ۹۵۶ نور ټپیان کړل.

د ملګرو ملتو پراختیایي پروګرام( یو این ډي پي) وایي، په ګڼ شمیر کډوال له ګاونډيو هیوادونو افغانستان ته ستنیدلي دي چې پر ټولو خدماتي برخو یې فشارونه زیات کړې دي.

د ملګرو ملتو پراختیایي پروګرام د پنجشنبې په ورځ د ډسمبر په اتلسمه د کډوالو د نړیوالې ورځې په مناسبت په یوه بیان کې وویل چې یوازې په دوه زره پنځه ویشتم کال کې له ایران او پاکستانه افغانستان ته تر دوه میلیونه او درې لکو ډیر افغانان ستانه شوې دي.

په دې بیان کې وړاندې راغلې دي، چې د دې کډوالو لویه برخه د روغتیایي خدماتو، انرژۍ او کار موندنې په برخو کې ستونزې لري، همداراز د استوګنې په برخه کې هم افغانستان ته د کډوالو له ستنیدو سره مشکلات پراخ شوې دي.

هند ژمنه وکړه چې له افغانستان سره به د سرطان ضد درملو، واکسینونو او یوشمیر روغتیایي وسایلو مرسته وکړي.

د هند روغتیا وزیر جیګت پراکاش پر خپله اېکسپاڼه لیکلي چې د درملو یو لوی بار له یوسل او اته ویشت سټي سکن ماشینونو سره افغانستان ته د لیږلو په حال کې دی.

ښاغلي پراکاش پرون په نوي ډیلي کې د طالبانو د عامې روغتیا له وزیر مولوي نورجلال جلالي سره چې د یوه پلاوي په مشرۍ د لیندۍ په پنځه ویشتمه د هند په بلنه دغه هیواد ته تللی دی، وکتل او له افغانستان سره یې د روغتیا په برخه کې د هند د اوږدمهاله مرستو پر ژمنتیا ټینګار وکړ.

په ناروې کې د افغانستان سفارت چې سږکال پسرلی یې واک د طالبانو استازي ته وسپارل شو، د ناورې، ډنمارک او ایسلنډ میشتو افغانانو لپاره د پاسپورټونو توزیع پیل کړه.

د ناروې د بهرنیو چارو وزارت د وري په میاشت کې موافقه وکړه چې د طالبانو دیپلومات نجیب اله شاهین د سفارت د لومړي سکرتر په توګه وپیژني.

د ۲۰۲۱ کال د اګست له میاشتې وروسته چې جمهوري نظام نسکوره شو، په اسلو کې د افغانستان په سفارت کې د پاسپورټونو د ویش لړۍ ودریده.

په اروپا کې د ناروې په شمول، په جرمني، هالنډ، اسپانیا، بلغاریا او یوشمیر نورو دیپلوماتیکو استازولیو کې د طالبانو ملاتړیو ته اجازه ورکړل شوې ده چې افغانانو ته قونسلي خدمات وړاندې کړي، خو تر اوسه له روسیې پرته د نړۍ هیڅ هیواد د طالبانو رژیم په رسمیت نه دی پیژندلی.