د امریکا متحده ایالاتو جمهور رئیس ډونالد ټرمپ به نن د ورځې په اوږدو کې د اسلامي هېوادونو ګڼو مشرانو ته په وینا کې په هغوی غږ وکړي چې د افراطیانو او نه‌زغم پر ضد سره یوځای ودرېږي.

اسوشیټېډ پرس ویلي ولسمشر ټرمپ سعودي عربستان ته د خپل سفر په دوهمه ورځ په پلازمېنه ریاض کې له ترورېزم سره د مبارزې برخه کې د اسلامي هېوادونو یوې سیمه‌ییزې غونډې ته دا وینا کوي.

دا به د ټرمپ په لومړني بهرني سفر کې د هغه لومړۍ وینا وي چې د معلوماتو له مخې په‎کې هڅه کوي څو اسلامي نړۍ د افراطیت په وړاندې ګډې مبارزې ته وهڅوي.

په ټرمپ سربېره د شااوخوا پنځوسو هېوادونو مشران دې غونډې ته بلل شوي دي.

د امریکا متحده ایالاتو جمهور رئیس د انتخاباتي کمپاینونو پر مهال اسلام-ضد نظریات ورکړي و او د انتخاباتو تر ګټلو وروسته‌یې په لومړنیو کارونو کې په ځینو اسلامي هېوادونو متحده ایالاتو ته د سفر بندیز ولګاوه.

د امریکا متحده ایالاتو جمهور رئیس به تر دې غونډې وروسته اسرائیل، واتیکان، سیسلي ټاپو او بروکسل ته لاړ شي.

تایلند او کمبوډیا له څو اونیو مرګونو سرحدي نښتو وروسته پرون اعلان وکړ چې په فوري اوربند یې موافقه کړې.

ګډه اعلامیه کې چې ددواړو هیوادونو د دفاع وزیرانو له لاس لیک وروسته په یوه سرحدي بندر کې د تایلند په خاوره کې خپره شوه راغلي چې اوربند کې په پوځي او ملکي تاسیساتو او پوځي اهدافو باندې د هرډول وسلو د کارولو بندیز شامل دی.

دواړو خواوو دغه راز ومنله چې د ځواکونو له تحرکاتو لاس اخلي او د سرحدي سیمو اوسیدونکو ته زمینه برابروي چې په تدریجی ډول خپلو کورونو ته ستانه شي.

ددغو سرحدي نښتو په نتیجه کې چې درې اونۍ یې دوام وکړ او په کې له توپونو ، ټانکونو ، ډرون او جنګي الوتکو کار واخیستل شو لږ ترلږه ۴۷ کسه ووژل شول او څه دپاسه یو ملیون کسانو خپل کورونه پریښودل.

دغه نښتې ددواړو هیوادونو ترمینځ تقریبا ټولو سرحدي سیمو ته وغځیدې او په کې پخوانی اوربند چې د امریکا د ولسمشر ډونالډ ترمپ په ملاتړ رامینځ ته شوی وو مات شو.

ددغو نښتو اصلي سبب د ۸۰۰ کیلومترو په اوږدوالي لانجمنه پوله او د څو لرغونو معبدونو د مالکیت په سر پخوانی اختلاف دی.

ددواړو هیوادونو ترمینځ دغه پوله په ۱۹۰۷ کال کې دفرانسوي استعمار په دوران کې په مبهمه توګه ټاکل شوې ده. اوس سره لدې چې په اوربند موافقه شوې خو ددواړو هیوادونو ترمینځ سرحدې لانجه په خپل ځای پاته ده.

د اوکراین ولسمشر ولودیمیر زیلینسکي نن د امریکا له ولسمشر ډونالډ ټرمپ سره په داسې یوې غونډه کې خبرې کوي چې کېدای شي ددغه هیواد په معاصر تاریخ کې تر ټولو مهمه غونډه وي.

بلخوا ، روسیې په کیف او نورو اوکرایني ښارونو باندې خپلو مرګونو هوایي بریدونو ته دوام ورکړی دی.

سپینې ماڼۍ د نننیو خبرو په هکله څه نه دي ویلي خو په خپل ورځني مهالویش کې یې ټاکلي چې په اوکراین کې د سولې لپاره دغه غونډه به د فلوریدا په پالم بیچ کې له غرمې وروسته په یوه بجه وشي. مخکې ویل شوي وو چې غونډه به له غرمې وروسته په دریو بجو وشي خو په وخت کې ددغه بدلون په هکله توضیحات نه دي ورکړل شوي.

ولسمشر زیلنسکي وروسته لدې چې په کاناډا کې یې صدراعظم مارک کارني سره ولیدل امریکا ته رسیږي.

د کاناډا صدراعظم د زیلنسکي او ټرمپ له دغې مهمې غونډې مخکې اوکراین سره د خپل هیواد په ملاتړ ټینګار وکړ او وویل چې "د روسیې وحشت ښيي چې د اوکراین ترڅنګ د مونږ دریدل څومره مم دي."

ولسمشر زیلنسکي اروپايی مشرانو سره هم انلاین خبرې وکړې. د اروپايي کومیسیون مشرې اورسولا واندرلین له غونډې وروسته په اوکراین کې د داسې عادلانه او تلپاتې سولې غوښتنه وکړه چې ددغه هیواد حاکمیت اوځمکني تمامیت په کې وساتل شي.

د یونان ساحلي ګارد نن ۱۳۱ کډوال د کریت ټاپو ته نږدې وژغورل.

پولیسو وویل چې په دغو عملیاتو سره د هغو افرادو شمیر چې په تیرو ۵ ورځو کې د مدیترانې سمندر په دې سیمه کې ژغورل شوي ۸۴۰ تنو ته ورسید.

دغه کډوال چې د شنبې په سهار وژغورل شول د کب نیوونکو په یوې بیړۍ کې د کریت جنوب ته رسیدلې وو.

تراوسه څرګنده نه ده چې دغه کسان د کومو هیوادونو دي.

په وروستیو کې ګڼ هغه کسان چې هڅه کوي په دې خطرناکې لارې له لیبیا څخه ځانونه کریت ټاپو ته ورسوي غرق شوي دي.

د روانې دیسمبر میاشتې پیل کې د کریت سواحلو ته نږدې یوه بیړۍ ډوب شوه چې وروسته د اولسو کسانو چې اکثر مصریان او سودانیان وو مړي وموندل شول. ۱۵ کسه نور په دې پیښه کې ورک او یواځې دوه کسه ژوندي وژغورل شول.

د اوکراین د پلازمینې تقریبا دریمه برخه اوسیدونکي د ژمي په دې یخنۍ کې د تودوخې سیستم څخه وروسته لدې محروم شول چې د روسیې ډرونونو او توغندیو د تودوخې عامه تاسیسات په نښه کړل.

دتیرې شپې په دغه برید کې د چارواکو په وینا یو کس مړ او د ۲ کو چنیانو په شمول یوولس تنه نور ټپیان شول.

د کیف په عامه تاسیساتو او د ولسي هستوګنې په سیمو دغه څو ساعته برید په داسې حال کې ترسره شو چې د اوکراین ولسمشر ولودیمیر زیلنسکی د سولې په هکله د متحدو ایالاتو ولسمشر ډونالډ ټرمپ سره خبرو لپاره امادګي نیسي چې ټاکل شوې سبا د دیسبمر په ۲۸ مه وشي .

زیلینسکي د دسمبر په ۲۶مه په ټیلیګرام کې په یوه پوسټ کې وویل: "د نوي کال څخه مخکې ډېرې پریکړې کیدی شي."

سپینې ماڼۍ، چې د غونډې په اړه یې رسمي اعلان نه دی کړی، په فلوریډا کې یې د یکشنبې په ورځ د زیلینسکي او ټرمپ د غونډې مهالویش خپور کړ.

زیلنسکي خبریالانو ته ویلي چې خبرې به په دوو مهمو مسئلو متمرکزې وي د دونباس سیمې او د زاپوریژیا د اټومي بټۍ راتلونکی برخلیک.

وروسته لدې چې سپینې ماڼۍ تیره میاشت د سولې لپاره یو پلان څرګند کړ چې ترډیره د مسکو په ګټه لیدل کیږي ، د سولې تړون لور ته خبرو زور اخیستی دی.

نن د مرغومې شپږمه په افغانستان باندې د پخواني شوروي اتحاد د یرغل ۴۶ کالیزه ده .

له ننه ۴۶ کاله پخوا لسګونه زره شوروي ځواکونه د هوا او ځمکې له لارې افغانستان ته ننوتل، هلته یې د حفیظ الله امین په مشرۍ حکومت ړنګ او د خلق ګوند د بلې څانګې مشر ببرک کارمل په واک کینولو.

لس کاله وروسته شوروي ځواکونه دافغانستان د خلکو د مقاومت په نتیجه کې له هیواد ووتل خو دغه یرغل او جګړې په افغانستان کې درنه مرګ ژوبله را مینځته کړه ، په ملیونو خلک یې کډوال کړل او داسې ژور اثاریې پریښودل چې ولس یې تراوسه هم نتایج ګالي.

د اوکراین ولسمشر، په داسې حال کې چې واشنګتن په دغه هیواد کې د سولې لپاره خپلو هلو ځلو ته زور ورکړی، وايي د یکشنبې په ورځ د امریکا ولسمشر ډونالد ترمپ سره ګوري.

ولودیمیر زیلسنکي د جمعې په ورځ په ټولنیزو رسنیو کې دخپل دغه سفر اعلان وکړ او وویل چې د ملي امنیت او د دفاع د شورا له منشي رستم عمروف څخه یې له امریکايي چارواکو سره دنویو تماسمونو په هکله راپور ترلاسه کړی دی.

زیلنسکي وویل: " مونږ یوه ورځ هم نه ضایع کوو، مونږ ولسمشر ټرمپ سره په نږدې راتلونکې کې د لوړې کچې په یوې غونډې موافقه کړې. "

زیلنسکې زیاته کړه چې له نوي کال مخکې ډیرتصامیم کیدای سي ونیول سي.

ددغې غونډې خبر تراوسه د ولسمشرټرمپ لخوا نه دی تایید شوی .

زیلنسکي په خپلو وروستنیو څرګندونو کې ویلي وو چې تمه لري دغه غونډه به د دیسمبر په ۲۸ مه په فلوریدا کې وشي او په هغې کې به دمهمو اسنادو د نهايي کولو په اړه ولسمشر ټرمپ سره خبرې وکړي.

زیلنسکی اکسیسوس رسنۍ ته وویل که چیرې روسیه لږترلږه ۶۰ ورځې اوربند ومني نو کیف به هغه پلان چې احتمالا ټرمپ سره دیکشنبې د ورځې په غونډه کې به ورباندې موافقه وشي ملي ریفرانډم ته وړاندې کړي.

په عین حال کې، امریکایي ، اوکرایني او اروپايي مرکچیان اوکراین کې د جګړې د پای ته رسولو لپاره د سولې د ۲۰ مادو په یو پلان کار کوي.

زیلنسکي د جمعې په ورځ خبریالانو ته وویل چې ددغه پلان ۹۰ سلنه برخه اوس اماده ده او په پاته جزییاتو یې هم کار روان دی.

زیلنسکې زیاته کړه چې امریکايي اړخ له خپلې خوا روسانو سره تماسونه لري او په راتلونکو ورځو کې به د روسانو رسمي غبرګون هم روښانه شي.

د یمن د جنوب د بېلتون‌پالو اصلي ډلې، چې د «جنوب انتقالي شورا» نومېږي، د سعودي عربستان هغه غوښتنه رد کړې چې له مخې یې د دې ډلې ځواکونه باید د حضرموت او مهره له ختیځو ولایتونو څخه شاتګ وکړي، او ټینګار یې کړی چې د دغو سیمو د «امنیت ټینګښت» ته به دوام ورکړي.

د جنوب انتقالي شورا چې په پیل کې د حوثیانو پر ضد د سعودي په مشرۍ د پوځي ائتلاف برخه وه، په وروستیو کلونو کې یې د جنوبي یمن د کورواکۍ لپاره هڅې ګړندۍ کړې دي. دا شورا، چې د متحده عربي اماراتو له ملاتړه برخمنه ده، څو ځله له مرکزي حکومت سره، چې ریاض یې ملاتړ کوي، په نښتو کې ښکېله شوې ده.

د رویټرز خبري اژانس د راپور له مخې، دې ډلې د جمعې په ورځ، (د مرغومي پنځمه) په ایکسپاڼه کې په یوه بیان کې ویلي چې په حضرموت او مهره کې یې پوځي عملیات د امنیتي ګواښونو د مخنیوي لپاره دي، چې پکې د ایران پلوه حوثي ځواکونو د اکمالاتي لارو پرې کول هم شامل دي.

د یمن بېلتون‌پالو همداراز اعلان کړی چې د جمعې په سهار د سعودي عربستان هوايي ځواکونو د دغه هېواد په ختیځ کې د دوی پر سنګرونو هوايي بریدونه کړي دي.

د سوریې روغتیايي چارواکي وايي، د جمعې په ورځ د حمص په امام علي جومات کې چاودنې لږ تر لږه اته کسان وژل شوي دي.

دا د سوریې د اوږدې مودې واکمن بشارالاسد د رژیم له نسکورېدو وروسته پر یوه جومات د برید لومړنۍ پېښه ګڼل کېږي.

د سوریې دولتي خبري اژانس سانا په حواله، د روغتیا وزارت یوه چارواکي ویلي چې په چاودنه کې اتلس نور کسان ټپیان شوي دي.

د کورنیو چارو وزارت دا "ترهګریز بمي برید" وباله او ویې ویل چې د عاملینو د تعقیب لپاره یې پلټنې پیل شوې دي.

یوې اسلامپالې وسله والې ډلې د جمعې په ورځ د سوریې د حمص په دې اکثریت علوي میشته سیمه کې د چاودنې مسوولیت په غاړه اخیستی دی.

د سرایا انصار السنه ډلې په ټیلګرام کې په یوه بیان سره ادعا کړې چې د دوی جنګیالیو په علوي سیم کې د امام علي بن ابي طالب په جومات کې "یو شمیر چاودیدونکي توکي وچول".

دا ډله د واکمن بشارالاسد له لرې کېدو وروسته جوړه شوې.

دې وسله والې ډلې د جون په میاشت کې د دمشق په یوه کلیسا کې د بمي چاودنې مسؤلیت هم په غاړه اخیستی و.

د اوکراین ولسمشر وايي چې په لنډ وخت کې د امریکا له ولسمشر ډونالډ ټرمپ سره د ده د کتلو پلان جوړ شوی دی.

ولودیمیر زیلنسکي پرون (پنجشنبې) په یوه پیغام کې ویلي چې دا کتنه د کي‌یف او مسکو ترمنځ د سولې د هوکړې د ترلاسه کولو په هڅو کې مهم رول لرلی شي.

ده، په خپل پیغام کې، چې أه ټولنیزو رسنیو کې یې خپور کړی، همداراز لیکلي، دا پرېکړه د اوکراین د ملي امنیت او دفاع شورا د منشي، رستم عمروف، له هغه راپور وروسته شوې چې پکې له امریکايي چارواکو سره د وروستیو اړیکو په اړه معلومات ورکړل شوي وو.

سپینې ماڼۍ تر اوسه په دې اړه رسماً څه نه دي ویلي. خو ځینو سرچینو کییف پوسټ ورځپاڼې ته ویلي چې ښايي زیلنسکي د ډسمبر له ۲۸مې (د مرغومي اوومه) څخه د حساسو خبرو لپاره د فلوریدا ایالت او د مارالاګو استوګنځي ته سفر وکړي.

دا خبر یوه ورځ وروسته له هغه خپور شو چې زیلنسکي د ډونالډ ټرمپ له استازو، سټیو ویتکاف او جراد کوشنر، سره د ټیلیفوني تماس خبر ورکړ.

د روغتیا نړیوال سازمان (WHO) ویلي دي چې د شري له امله مړینې د ۲۰۰۰ او ۲۰۲۴ کلونو ترمنځ شاوخوا ۸۸ سلنه راکمې شوې دي، او د واکسیناسیون هڅو په همدې موده کې نژدې ۵۹ میلیونه انسانان له مرګه ژغورلي دي.

دې سازمان د پنجشنبې په ورځ، (د ډسمبر په ۲۵مه) په په خبرپاڼه کې وویل، سره له دې اوږدمهالو لاسته راوړنو، د شري ناروغي یو ځل بیا په نړیواله کچه د زیاتېدو په حال کې ده او دا چاره د ناروغۍ د کنټرول په برخه کې د تېرو کلونو پرمختګونه له ګواښ سره مخامخ کوي.

د راپور له مخې، یوازې په ۲۰۲۴ کال کې په ټوله نړۍ کې د شري شاوخوا ۱۱ میلیونه پېښې ثبت شوې دي، چې دا د واکسین په پوښښ او عامه روغتیايي سیستمونو کې د موجودو تشو څرګندونه کوي.

د روغتیا نړیوال سازمان ټینګار کړی چې د شري د خپرېدو د مخنیوي لپاره پکار ده چې لږ تر لږه ۹۵ سلنه وګړي د شري د واکسین دوه پړاوونه ترلاسه کړي، خو دا هدف لا هم په ډېرو هېوادونو کې نه دی پوره شوی.