د افغانستان جمهوري ریاست وایي چې ولسمشر محمد اشرف غني «د اسیا زړه» په کنفرانس کې چې سبا په هند کې جوړېږي ګډون کوي.

د جمهوري ریاست ویاند محمد هاون چخانسوري نن ازادي راډيو ته وویل چې ښاغلي غني د متحده عربي اماراتو له سفر وروسته په دغه کنفرانس کې د ګډون لپاره هند ته ځي.

هند به سبا د «اسیا زړه» یا د استانبول پروسې د ۶ کنفرانس کوربه وي.

افغان حکومت وایي، له تروریزم سره د مبارزې ګډه ستراتيژي او اقتصادي پرمختګونه هغه مسایل دي چې تمه ده دا ځل د اسیا زړه هېوادونو په کنفرانس کې پرې خبرې وشي.

په شمالي سالنګ کې ترافیکي پیښې ۶ تنه مړه کړي او ۴۲ نور یې ټپيان کړي دي.

د طالبانو تر واک لاندې باختر اژانس لیکلي چې پیښه تیره شپه د کنګل له کبله د یوه ۵۸۰ ډوله مسافروړنکي بس د چپه کېدو له کبله شوې.

د پنځو تنو ټپيانو روغتیایي وضعیت نازک ښودل شوی دی.

بل لورته نن یکشنبه ماسپښین مهال دغه لاره د واورو او توپان له کبله د هر ډول تګ راتګ په مخ وتړل شوه.

سالنګ یوه مهمه ترانسپورتي لاره ده چې کابل له پنځلسو شمالي او شمال ختیځو ولایتونو سره نښلوي.

د کابل په منډوي کې نن سهار اورلګېدنې زیانونه اړولي دي.

د طالبانو د حکومت کورنیو چارو وزارت تایید کړې چې د لومړنۍ ارزونو له مخې یې دوکاندارانو ته د ۷ لکه ډالرو په ارزښت زیان اوښتی دی.

د مڼدوي د بوټانو په مارکیټ کې د دغې اورلګېدنې لامل د برښنا شارتي بلل شوې.

په خبرپاڼه کې د اورلګېدنې د احتمالي انساني زیان یادونه نه ده شوې.

یو شمیر افغان خبریالانو دهغو نورو افغان خبریالانو لپاره چې پاکستان او ایران کې ګیرپاته دي دفرانسې پلازمینه پاریس کې اعتراضي غونډه وکړه.

د افغانستان دخبریالانو د ملاتړ سازمان چې د غونډې په تنظیم کې برخه درلوده د یوې اعلامیې په خپرولو سره وویل چې اوسمهال لسګونه خبریالان او ددوی کورنۍ چې پاکستان او ایران کی یې د پناه اخیستو غوښتونلیکونه رد شوي یا یې برخه لیک نه دی څرګند ، هلته پاته دي.

اعلامیه زیاتوي چې دغه اوږد او مبهم انتظار ددغو خبریالانو ژوند له خطر سره مخ کړی دی .

د افغانستان دخبریالانو د ملاتړ سازمان وايي پاکستان کې افغان خبریالان د بیکاري ، مالي فشارونو ، د پولیس لخوا د نیول کیدو ، رواني فشارونو او داخراج د تهدید په شمول ګڼو ستونزو سره مخ دي.

په خبریالانو او د رسنیو په فعالیت د طالبانو د حکومت محدودیتونو، خبریالان له سخت وضعیت سره مخ کړي او ځینې یې په لویدیځو هیوادونو کې د پناه اخیستو لپاره ګاونډیو هیوادونو ایران او پاکستان ته تللي دي.

د ازبیکستان ولسشمر په توکیو د منځنۍ اسیا او جاپان لومړنۍ سرمشریزې ته خپله وینا کې په افغانستان کې د سولې ، ثبات او پرمختګ لپاره د ګډو هلوځلو په اهمیت ټینګار وکړ.

شوکت میرضیایف وویل چې دغه غونډه په داسې حال کې دایریږي چې په نړیوال سیاست کې جدي ننګونو ته په کتنه د سولې د ساتلو او ثبات د پیاوړتیا لپاره ګډي هلې ځلې ځانګړی اهمیت لري.

ښاغلي میرضیایف وویل چې افغانستان زموږ د تعاملاتو یو له مهمو ساحو څخه ده او د موږ ګډه هیله داده چې دا هیواد دپرمختک لور ته په واقعي تمرکز سوله ایزاوباثباته ولیدل شي.

د ازبیکستان ولسشمرد جاپان څخه په دې مننه اوقدرداني وکړه چې کلونو راهیسې یو له هغو هیوادونو څخه دی چې د افغانستان له خلکو سره یې زیاتې مرستې کړي دي.

د منځنۍ اسیا او جاپان په دې دوه ورځنۍ سرمشریزه غونډه کې چې پرون پای ته ورسیده دکوربه هیواد د صدراعظمې سانائه تاکایچي ترڅنګ د ازبیکستان ، قزاقستان ، قرغیزستان ، تاجیکستان او ترکمنستان ولسمشرانو برخه واخیسته.

یونیسیف یا د ماشومانو لپاره د ملګرو ملتونو صندوق د جمعې په ورځ وویل چې دا انځور د فرانسوۍ عکاسې خبریالې ایلیس بلانچارډ لخوا د کابل په ختیځ کې په یوه لرې پراته کلي کې اخیستل شوی دی.

د یونیسف سرپرستې، د جرمني د ولسمشر میرمن، ایلکه بوډن بیندر وویل چې په افغانستان کې د ډیری نجونو لپاره ماشومتوب د زده کړې لپاره چې ددوی بدیهي حق دی مبارزه ده.

یونیسف وايي د هاجرې په نوم ددغې نجلۍ انځور د ملیونونو افغان نجونو خاموشه خو نه ماتیدونکي مقاومت څرګندوي چې افغانستان کې د طالبانو حکومت لخوا له ثانوي زده کړو محرومې شوي دي.

طالبان وروسته لدې چې په ۲۰۲۱ کال واک ته ستانه شول پیل کې یې د شپږم ټولګي پورته نجونو په زده کړو بندیز ولګاوه او وروسته یې د پوهنتونو دروازې هم د نجونو او ښځو په مخ وتړلې.

د نړیوال او کورني فشار سره سره تراوسه د طالبانو حکومت په دغې پالیسۍ کې د بدلون کومه نښه نه لیدل کیږي.

ازبکستان وايي، په ۲۰۲۵ کال کې ازبکستان ته تر ټولو ډېر تجارتي سفرونه افغانانو کړي دي.

د ازبکستان د ملي احصایې ادارې د خپرو شوو شمېرو له مخې، افغان وګړو د روان کال په لومړیو لسو میاشتو کې د هر بل بهرني هېواد د اتباعو پرتله ازبکستان ته ډېر سوداګریز سفرونه کړي دي چې دا پر روانو اقتصادي ستونزو سربېره په سیمه‌ییزه سوداګرۍ کې د دغه هېواد د پراخېدونکي رول څرګندونه کوي.

د معلوماتو له مخې، د ۲۰۲۵ کال د جنورۍ له میاشتې تر اکتوبر پورې شاوخوا ۳۳۹ زره او ۵۸۵ افغانان تر ډېره د سوداګرۍ، تجارتي تبادلو او نورو اقتصادي فعالیتونو لپاره ازبکستان ته داخل شوي دي.

په دې سره افغانستان د هغو هېوادونو په سر کې ځای نیولی چې ازبکستان ته سوداګریز مسافر لېږي. دا شمېر د تاجکستان پرتله، چې یوازې څه باندې ۱۶ زره سوداګریز سفرونه یې ثبت کړي، ډېر لوړ دی، په داسې حال کې چې له ترکمنستان، روسیې او قزاقستان څخه ازبکستان ته تللي سوداګریز مسافر لا هم ډېر کم دي.

د ازبکستان د ملي احصایې ادارې پر اساس، دې هیواد په وروستیو کلونو کې د ویزو قوانین اسانه کړي او د ترانزیټ لارې یې پراخې کړې دي، څو له ګاونډیو هېوادونو سره اقتصادي اړیکې پیاوړې کړي. د دغو پالیسیو تر ټولو ډېره استفاده افغان سوداګرو کړې ده.

د بخښنې نړیوال سازمان خبرداری ورکړی چې په افغانستان کې ژور بشري بحران د هغو کډوالو ژوند له جدي ګواښ سره مخامخوي، چې په زور دې هېواد ته بېرته ستنېږي.

د بشري حقونو دې بنسټ پرون (جمعه) په یوه بیان کې ویلي، د دې ترڅنګ چې د طالبانو له لوري د بشري حقونو سرغړونې زیاتې شوې دي، په ۲۰۲۵ کال کې میلیونونه کډوال له ګاونډیو هېوادونو او ځینو اروپايي هېوادونو څخه افغانستان ته ایستل شوي دي.

د ملګرو ملتونو د وروستیو شمېرو له مخې، یوازې ایران او پاکستان روان کال تر ۲.۶ میلیونه زیات افغان کډوال له خپلو هیوادونو ایستلي دي، چې نژدې ۶۰ سلنه یې ښځې او ماشومان دي.

سربېره پر دې، زرګونه نور افغانان هم له ترکیې او تاجکستان څخه بېرته افغانستان ته ستانه کړل شوي دي.

د بخښنې نړیوال سازمان ټینګار کړی چې د بشري بحران لا خرابېدا، د لومړنیو خدمتونو سخت کمښت، پراخې بې‌کارۍ او د طبیعي پېښو ناوړه پایلو، د بېرته ستنېدونکو لپاره د جدي زیان او خطر کچه لوړه کړې ده.

د هوا پېژندنې ادارې نن او سبا د افغانستان په اکثرو ولایتونو کې د ورښتونو اټکل کړی دی.

د طالبانو د ترانسپورټ او هوایي چلند وزارت د هوا پیژندنې ریاست په یوه بیان کې ویلي، د هیواد په مرکزي، شمالي او غربي سیمو کې تر ډیره د واورو او په جنوب لویدیځ او ختیځو ولایتونو کې د بارانونو د وریدو امکانات شته.

د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت وايي، په اسلام اباد کې یې د افغانستان د طالبانو د سفارت مرستیال احضار کړی او په وزیرستان کې یې پر پاکستاني پوځیانو د حملې له کبله خپل احتجاج ورسپارلی دی.

دې وزارت تېره شپه په یوه خبرپاڼه کې وویل چې په شمالي وزیرستان کې پر یوه پوځي کمپ برید شوی او څلور پاکستاني سرتېري پکې وژل شوي دي.

د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت د دې برید له کبله د افغانستان د سفارت مرستیال احضار کړی او سخت احتجاج یې ورسپارلی دی. پاکستان پر طالبانو تور ولګاوه چې د تحریک طالبان پاکستان (TTP) وسله‌والو ته اجازه ورکوي چې له افغان خاورې څخه په ازاده توګه فعالیت وکړي او د پاکستان دننه خونړي بریدونه ترسره کړي.

پاکستاني چارواکو دا برید په سختو ټکو وغانده او ویې ویل چې دا حمله د ټي ټي پي د ګل بهادر د ډلې د وسله‌والو له‌خوا شوې ده. د پاکستان په وینا، دا پېښه یو ځل بیا د دې څرګندونه کوي چې افغانستان د ترهګرو د خوندي پټنځایونو په مخنیوي کې پاتې راغلی دی.

تر دې مخکې پرون پاکستاني رسنیو د خپلو امنیتي سرچینو په قول ویلي و چې د خیبر پښتونخوا ایالت د شمالي وزیرستان ولسوالۍ په بویا سیمه کې پر یوه امنیتي پوځي اډه د وسلوالو په برید کې څلور بریدګر وژل شوي دي.

د پولیسو د چارواکو په وینا، بریدګرو د اډې انګړ ته له ننوتلو وروسته پر امنیتي ځواکونو ډزې پیل کړې چې له هغې وروسته نښته رامنځته شوه او په ترڅ کې یې ټول څلور بریدګر ووژل شول. د دې پېښې پر مهال څلور امنیتي سرتېري هم ټپیان شوي دي.

د جاپان حکومت د جمعې په ورځ اعلان وکړ چې د افغانستان لپاره یې د بشري مرستو په برخه کې ۱۹.۵ میلیونه امریکايي ډالر نور هم تصویب کړي دي.

په کابل کې د جاپان سفارت په ایکسپاڼه (پخواني ټوېټر) کې په یوه پیغام کې ویلي چې دا پیسې به د بشري مرستو او د خلکو د لومړنیو اړتیاوو د پوره کولو لپاره ولګول شي او د ملګرو ملتونو د ادارو، نړیوالو بنسټونو او جاپاني نادولتي سازمانونو له لارې به افغانستان ته ورسول شي.

د یاد بیان له مخې، د جاپان له دې تازه مرستې سره د ۲۰۲۱ کال له اګست څخه، یعنې له هغه وخته چې طالبان بیا واک ته رسېدلي، افغانستان ته د جاپان د ټولې مرستې تر ۵۴۹ میلیون ډالرو واوړي.

افغانستان سږ کال په ځانګړي ډول د میلیونونو کډوالو د بېرته ستنېدو، وچکالۍ او طبیعي پېښو له کبله له لا سخت وضعیت سره مخامخ دی.