د هلمند په ناوې ولسوالۍ کې د ماين په چاودنه کې يوه ښځه وژل شوې او پنځه نور ملکيان ټپيان شوي دي.

د هلمند چارواکي وايي، د ملکيانو يو موټر نن سهار د ناوې ولسوالۍ په "عينک" سيمه کې د دولت د وسلوالو مخالفانو له خوا پر ځاى پر ځاى شوي ماين وربرابر شو چې په نتيجه کې يې د موټر سورلۍ ته مرګ-ژوبله واوښته.

ويل شوي چې په ټپيانو کې دوه ماشومان هم شامل دي.

د هلمند والي حيات اله حيات په يوه اعلاميه کې دغه پېښه غندلې او ټپيانو ته يې د عاجلې روغتيا دعا کړې ده.

په افغانستان کې د نهه اویا کلن بریتانوي‌ پیټر رینولډز، چې له خپلې میرمنې باربي سره یوځای زنداني شوی، ژوند له خطر سره مخامخ دی.

د بریتانیا ګارډین ورځپاڼې دغه خبره د دغې جوړې د لور سارا اینټویسټل په حواله پرون یکشنبه کړې ده.

سارا ویلي، پلار یې د زړه دوامداره درمل خوري او په خبره یې روغتیایي وضعیت یې وروسته تر هغه ډېر خراب شوی چې تر کلکو امنیتي تدابیرو لاندې یوه زندان ته لېږدول شوی دی.

سارا ویلي، د پلار سینه او دواړه سترګې یې مکروبي شوي او د سمې نه تغذیې له کبله یې د هاضمې سیستم هم له ستونزو سره مخ شوی دی.

ویل شوي چې له زندانه مخکې پر دغه بریتانوي وګړي د زړه یوه وړه حمله هم راغلې ده.

طالبانو تېره میاشت تایید کړه چې دغه بریتانوي جوړه یې چې د راپورونو له مخې افغانستان کې يې خیریه کارونه کول، په بامیانو ولایت کې نیولې ده.

د افغانستان د ساحلي فوټبال ملې لوبډلې په یوه دوستانه لوبه کې له جاپان څخه د ۲ د ۶ په مقابل کې ماتې وخوړه.

دا لوبه پرون شنبې په ټایلند کې ترسره شوه. د افغانستان د ساحلي فوټبال ملي لوبډله د ۲۰۲۵ کال د اسیا د ملتونو د ساحلي فوټبال جام سیالیو کې د ګډون په موخه تیره دوشنبې تایلند ته تللې ده. افغانستان له دې مخکې د تیرې جمعې په ورځ د عربستان لوبډلې ته د ۳ د ۲ په مقابل کې ماتې ورکړې وه.

د اسیا د ملتونو د ساحلي فوټبال سیالۍ د روانې مارچ میاشتې په شلمه د تایلند په کوربتوب پیلږي چې پر افغانستان سربیره د ډیر شمیر اسیايي هېوادونو لوبډلو پکې ګډون کړی دی.

د پاکستان د خیبرپښتونخوا ایالت اعلي وزیرعلي امین ګنداپور پردیني عالم مفتي منیرشاکر خونړی برید په کلکه وغانده او له پولیسو یې وغوښتل چې د دې برید د عاملانو د په نښه کولو او نیولو لپاره جدي اقدام وکړي.

د خيبر پښتونخوا ديني عالم مفتي منير شاکر پرون شنبې د پېښور په ارمړ سيمه کې په يوه بمي چاودنه کې ټپي شوی وچې وروسته یې په یوه روغتون کې ساه ورکړه. تر اوسه چا یا کومي ډلې پر مفتي شاکر د بريد مسوليت نه دی اخیستی. مفتي منیر شاکر په وروستيو کلونو کې په خپلو جنجالي ديني بيانونو سره ډېر شهرت موندلی وو. هغه د پښتون ژغورنې له غورځنګ (پي ټي اېم) سره خواخوږي څرګندونه کړې وه او ډیرځل یې په غونډو کې ليدل کېده. نوموړي د پاکستان د پوځ پر تګلارو هم نيوکې کولې.

ټاکل شوې ده د ملګروملتونو امنیت شورا سبا د افغانستان لپاره د ملګروملتونو د مرستندوی دفتر- یوناما ماموریت د یو بل کال لپاره تمدید کړي.

په یوه راپور کې چې پرون د امنیت شورا پر ویبپاڼه خپور شو ویل شوي چې د وړاندیز شوي پریکړه لیک د مسودې له مخې د یوناما ماموریت به د ۲۰۲۶ کال د مارچ تر ۱۷ مې پورې وغځول شي. د راپورله مخې د دې پریکړه لیک د مسودې په متن کې په افغانستان کې د یوناما په دندو او لومړیتونو کې کوم بدلون نه دی راغلی او د دې شورا ټولو غړو یې ملاتړ کړی دی.

بشري حقوق په تېره د ښځو او نجونو حقونه، سوله او امنیت، د افغانستان اقتصادي او بشري وضعیت، تروریزم، مخدر مواد، د سپکو او درنو وسلو قاچاق، د کورنیو بې ځایه شویو او کډوالو او د طبیعي پيښو اغیز هغه موارد دي چې د یوناما ماموریت په افغانستان کې تمرکز پرې کوي. یوناما خپل ماموریت د یوه بل کال لپاره داسې مهال غځوی چې پر افغانستان د طالبانو د واکمنۍ څه باندې درې نیم کاله اوښتي دي خو سرپرست حکومت یې د نړۍ هیڅ هیواد تراوسه په رسمیت نه دی پیژندلی.

له بشري حقونو او په تېره د ښځو له حقونو سرغړونې د طالبانو د حکومت د رسمیت پیژندنې پر وړاندې لوی خنډ بلل کیږي.

د طالبانو د حکومت د کډوالو او ستنېدونکو چارو وزارت مرستیال وايي، شاوخوا ۱۱ زره افغانان په پاکستان او ایران کې بندیان دي.

عبدالرحمن راشد د شنبې په ورځ له شمشاد خصوصي تلویزیون سره په مرکه کې وویل، "دوه زره او پنځه سوه افغانان په پاکستان او اته زره نور په ایران کې بندیان دي".

د راشد په ټکو، "تراوسه نږدې ۶ زره بندیان د دې هېوادونو له زندانونو ازاد او بېرته افغانستان ته راستانه شوي دي ".

هغه وړاندې په خپلو خبرو کې ویلي، دواړه هېوادونو ژمنه کړې چې یو زرو پنځه سوه بندیان به د طالبانو حکومت ته سپاري.

خو ښاغلي راشد په دې اړه څه ونه ویل چې دا افغانان په کوم جرم زنداني شوي او کله به افغانستان ته رانتقالیږي.

د افغانستان لپاره د دې سازمان څانګې نن (د کب ۲۵مه) په خپله ایکس پاڼه په یوه بیان کې په دې هیواد کې د اروپایي ټولنې د مدني خوندیتوب او بشري مرستو د چارو د مشر فرانسوا ګومانز یو بیان خپور کړې دی چې وايي، د اروپایي ټولنې بشري مرستو IOM ته دا امکان برابر کړی دی چې په افغانستان کې د ژوند ژغورنې فعالیتونو ته دوام ورکړي او د سلګونو زرو هغو افغانانو چې مرستو ته سخت اړدي، لاسنیوی وکړي.

په بیان کې تر ټولو ډېر زیانګالي افغانان چې بیړنۍ او نورې مرستې یې ترلاسه کړي، بیرته راستانه شوي کډوال او د زلزلې له امله زیانمن شوي کسان ښودل شوي.

د کډوالۍ نړیوال سازمان د دغو افغانانو شمیر نژدې دوه لکه کسان ښودلی او ویلي یې دي چې ورسره د شویو بیړنیو او د خوندیتوب د نورو مرستو هدف دادی چې له دوی سره د باعزته ژوند په رغولو کې مرسته وکړي.

ټاکل شوې ده چې افغان سوک وهونکی محمد زکریا زماني نن له خپل روسي سیال سره مخامخ شي.

نوموړي پر خپله فیسبوک پاڼه کې هیله څرګنده کړې چې د روژې د مبارکې میاشتې په دې شپه به د افغانستان لپاره یوه لویه بریا ترلاسه کړي.

دا مسابقه د ایرو ایشا اتلولۍ د سیالیو په ترڅ کې کیږي. د سوک وهنې دا لوبه لس پړاوونه (رونډونه) لري چې هر یو یې درې دقیقې دوام کوي.

ښاغلي زماني مخکې ویلي و، چې دی به د دریو روسي سوک وهونکو له ترټولو غوره سوک وهونکي سره چې لس پرله پسې سیالۍ یې ګټلي، مخامخ شي. په خپله زماني تراوسه ۱۱ مسابقې ترسره کړي چې اته یې ګټلې دي.

د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت نن شنبې (د کب ۲۵مه) په یوه خبرپاڼه کې چې د دې وزارت مرستیال ویاند حافظ ضیا احمد پر خپله ایکس پاڼه خپره کړې دغه تړون، د دواړو هیوادونو ترمنځ د متقابل باور د پیاوړتیا پرلور یو مثبت ګام بللی او ویلي یې دي چې د دوی ترمنځ د اوږدمهالي اختلاف د هواري، د سیمې د ثبات او اقتصادي ودې لپاره به لاره پرانیزي.

د طالبانو حکومت د منځنۍ آسیا د دغو هیوادونو ترمنځ د شوي تړون هرکلی داسې مهال کوي چې له دوشنبې سره یې اړیکې ترینګلي ښکاري.

د تاجکستان او قرغزستان د ګډو پولو د ترسیم په اړه دا تړون د تیرې پنجشنبې په ورځ د قرغزستان په پلازمینه بشکیک کې د تاجکستان د ولسمشر امام علي رحمان د سفر پرمهال د کوربه هیواد له ولسمشر صدر جباروف ترمنځ لاسلیک شو.

د دواړو هیوادونو ترمنځ د شاوخوا ۹۸۰ کیلومتره اوږدې پولې په اوږدو کې د لانجمنو سیمو پرسر له نژدې ۲۳ کلونو راهیسې خبرې روانې وې.

په سرحدي سیمو کې له دوو خونړیو نښتو وروسته چې د ۲۰۲۱ کال په اپریل او د ۲۰۲۲ کال په سپټمبر میاشتو کې وشوې او په نتیجه کې یې له سلو زیات کسان ووژل شول او په سلګونو کورونه ویجاړ شول، د دواړو هیوادونو ترمنځ ټولې پولې تړل شوي او ترمنځ یې اړیکي ځنډول شوي وو.

د خوندیتوب د نړیوال مسوولیت مرکز په خپله تازه ارزونه کې ویلي افغانستان د نړۍ د هغو ۱۸ هېوادونو د نوملړ په سر کې دی چې خلک یې د نورو افراطي ډلو د ګواښونو تر څنګ د طالبانو د حکومت له خوا د بشري حقونو له سرغړونو او د نورو جرمونو له ګواښ سره مخ دي.

د خوندیتوب لپاره د نړیوال مسوولیت مرکز Global Centre for the Responsibility to Protect د جمعې په ورځ (د مارچ ۱۴مه) په خپله خپره کړې ارزونه کې له نړیوالو غوښتي چې طالبان دې د خلکو په ځانګړې توګه د ښځو او نجونو پر وړاندې د حقونو د سرغړونو له امله حساب ورکولو ته اړ کړي.

د ارزونې له مخې، له افغانستان وروسته په دوهم ځای کې چین او په دریم ځای کې د افریقا د مرکزي ساحل درې هېوادونه، بورکینا فاسو، مالي او نایجر راغلي دي چې خلک یې له پراخو بشري سرغړونو سره مخ دي.

د ارزونې په ټکو طالبانو د ۲۰۲۱ کال په اګست کې پر افغانستان له بیاواکمنېدو راهیسې له نړیوالو قوانینو پراخو سرغړونو ته دوام ورکړی، د ښځو او نجونو پر وړاندې یې سیستماتیک جنسیتي تبعیض تطبیق کړی، د خپلواکو رسنیو پر فعالانو او د بشري حقونو پر مدافعینو یې فشارونه راوستي او د کمزوري دولتي جوړښت تر څنګ یې د نړیوالو مکلیفیتونو عملي کېدو ته ته هم لېواتیا نه ده ښودلې.

یو شمېر افغان میرمنې هم وايي چې طالبانو ترې د کار او زده کړو په ګډون د ژوند هرډول بنسټیز حقونه اخیستي دي.

د غزني ولایت یوې اوسېدونکې او له زده کړو محرومې فتانې ازادي راډیو ته وویل"ښځې او نجونې تر پخوا هم اوس له ډېرو ستونزو سره مخ دي، کار او زده کړې نه شي کولای، په ولایتونو او لیرې پرتو سیمو کې د تاوتریخوالي له کبله حتی خپل غږ نه شی اوچتولای. ښځو ته روغتیایي خدمتونه نه شته، نجونې چې له زده کړو راګرځول شوي، ټولې له نهیلۍ ډک ژوند تېروي او له رواني فشارونو سره مخ دي."

په ارزونه کې همداراز راغلي چې د اسلامي دولت ډلې یا داعش خراسان څانګې پر قومي او مذهبي لږکیو په بېلابېلو سیمو کې بریدونو ته دوام ورکړی او هغوی یې له ګڼو ګواښونو سره مخامخ کړي دي.

دا خبره داسې وخت کېږي چې په دې وروستیو کې د افغانستان بېلابېل ولایتونه د خونړیو پېښو شاهدان دي. د ډېری دې حملو پړه داعش ډلې منلې ده.

د خوندیتوب لپاره د مسوولیت نړیوال مرکز د اړینو اقداماتو په برخه کې ویلي چې طالبان باید د افغانستان نړیوال مکلفیتونه ومني، د بشري حقونو سرغړونې ودروي، نړیوال محاکم دې د جرمونو قضایي پروسې ګړندۍ کړي.

دغه راز یې له ملګرو ملتونو او نړیوالې ټولنې غوښتي چې پر طالبانو دیپلوماتیک او حقوقي فشارونه زیات کړي او له دوی سره دې هر ډول اړیکې باید د بشري حقونو د درناوي په شرط عادي کړي.

په همدې حال کې د رواداري په نوم د بشري حقونو د سازمان مشره شهرزاد اکبر وايي “د افغانستان بشري وضعیت د خورا ډېرې اندېښنې وړ دی. له نړیوالې ټولنې او ملګرو ملتونو زموږ پرله پسې غوښتنې دا دي چې د نړۍ له هېوادونو سره په همغږۍ کې پر طالبانو لازم فشارونه راوړي څو ښځې او نجونې کار او زده کړې وکړای شي او خلک په هر ډول حقونو او سیاسي مشارکت کې ونډه ولري، دغه راز باید د جرمونو او سرغړونو د مستندولو یو پراخ میکانیزم رامنځته شي تر څو وروسته بیا نړیوالو محاکمو کې وړاندې کړل شي.”

که څه هم د طالبانو حکومت تراوسه د دې ارزونې په اړه څه نه دي ویلي خو له دې مخکې یې د افغان ښځو د تعلیم او کار حق د افغانستان کورنۍ مسئله بللې او ادعا یې کړې چې د اسلامي شریعت په چوکاټ کې یې د ښځو په ګډون د ټولو وګړو حقونه خوندي کړي دي.

طالبانو پر افغانستان له بیا واکمنېدو وروسته د زده کړو او کار په ګډون پر افغان نجونو او ښځو ګڼ بندیزونه لګولي چې افغان میرمنو او نړیوالو ویلي دوی ته د منلو وړ نه دي.

د خوندیتوب د مسوولیت نړیوال مرکز د بشري حقونو اړوند یو بنسټ دی چې هر کال د بېلابېلو هېوادونو بشري وضعیت ارزوي او خپل راپورونو په درې ربعو کې خپروي.

د پوځ ویاند جنرال احمد شریف چودري د جمعې په ورځ وویل چې د ترهګرو پرضد د عملیاتو پرمهال ۲۶ مسافر چې ۱۸ یې امنیتي سرتېري وو، او همداراز ۳۳ ترهګر وژل شوي دي.

بلوڅ ازادي بښونکي پوځ( بي ایل اې) چې د امریکا متحد ایالتونه یې د یوې ترهګرې ډلې په توګه پيژني، ویلي دي چې دوی اسلام اباد ته ۴۸ ساعتونه وخت ورکړی و، چې د دوی بندیان خوشې کړي خو دا کار ونه شو نو ځکه دوی ټول ۲۱۴ برمته پوځیان ووژل.

( بي ایل اې) د عملیاتو پرمهال د خپلو دولسو وسله والو وژل کیدل هم تایید کړي دي.

ازادو سرچینو لا تر اوسه د دې وړاندې شویو شمیرو پخلی نه دی کړی.

تیره اونۍ سې شنبې د بلوچستان په بولان سیمه کې د بلوڅ بېلتونپالو وسله والو یو ریلګاډی له مسافرو سره برمته کړ. په دې ریلګاډي کې تر څلور سوه ډيرې سورلۍ وې چې د بلوڅ بیلتونپالو د ادعا له مخې سلګونه پوځيان هم پکې وو.