ټاکل شوې چې د ایران ولسمشر ابراهیم رییسي به اسلام آباد ته د درې ورځني سفر په ترڅ کې نن او سبا هم له پاکستاني چارواکو سره لیدنو کتنو ته دوام ورکړي.

د دوه اړخیزو همکاریو د پیاوړتیا او د تروریزم پرضد د مبارزې په اړه بحث د دې سفر مهم هدف بلل شوی دی.

ښاغلي رییسي پرون له صدراعظم شهباز شریف سره تر لیدنې وروسته وویل پاکستان او ایران موافقه وکړه چې د دواړو هېوادونو ترمنځ د سوداګرۍ کلنۍ کچه لس میلیارد ډالر ته لوړه شي.

ښاغلي شریف هم هیله څرګنده کړه چې د دواړو هېوادو اړیکې به پیاوړي شي.

رییسي پاکستان ته خپل لومړی سفر یوازې څو میاشتې وروسته له هغه کېږي چې د روان کال په پیل کې د دواړو هېوادونو اړیکې د یوبل په خاورو کې د حملو له کبله ترینګلي شول.

تمه ده چې د برېتانیا صدراعظم ریشي سوناک به نن پولنډ ته د سفر پرمهال له اوکراین سره د ۶۱۷ میلیون ډالرو په ارزښت د برېتانیا د مرستې تر ټولو لویه بسته اعلان کړي.

د برېتانیا حکومت نن په یوه بیان کې وویل، د اوکراین پرضد د روسیې له وحشتناک یرغل سره د ټولې اروپا امنیت او ثبات له ګواښ سره مخامخ دی.

له دې بستې سره، په روان مالي کال کې له اوکراین سره د برېتانیا د ټولو مرستو کچه ۳،۷۱ میلیارد ډالرو ته ورسېده.

په بیان کې دا یادونه هم شوې چې برېتانیا به اوکراین ته د تجهیزاتو یوه ډېره لویه بسته چې ساری یې له دې مخکې نه دی لیدل شوی، هم واستوي.

تمه ده چې د امریکا د مشرانو جرګه یا سنا نن د امریکا د پوځي مرستو بستې ته چې له اوکراین سره څه باندې شپېته میلیارد ډالره مرسته هم پکې ده رایې ورکړي.

د دې مرستو لایحه چې په کانګرس کې ډېر وخت وځنډېده، تېره شنبې د استازو د جرګې له خوا تصویب شوه.

په پام کې ده، دا بسته چې د اوکراین د پوځ د اړتیا وړ مرستې پکې دي، نن په سنا کې رایې اخیستو ته او د اوونۍ ترپایه د توشېح لپاره ولسمشر جوبایډن ته واستول شي.

سپینې ماڼۍ په یوه بیان کې ویلي چې ښاغلي بایډن پرون د اوکراین له ولسمشر ولودیمیر زیلینسکي سره په ټلفوني خبرو کې وویل چې متحدایالات به د روسیې پرضد د جګړې او هوايي مدافعې په برخو کې د اوکراین د بېړنیو اړتیاوو د لیرې کولو لپاره ډېر ژر د پام وړ امنیتي مرستې بسته دې هېواد ته وسپاري.

اوکراین له څو میاشتو راهیسې د روسیې له زیاتېدونکي فشار سره مخامخ ده ځکه د هوايي مدافعې او مهماتو د سیسټمونو زېرمې یې ورو، ورو په خلاصېدو دي.

د امریکا د بهرنیو چارو وزارت وايي، د ۲۰۲۳ کال د بشري حقونو په کلني راپور کې یې په افغانستان کې د ښځو د حقونو د ناوړه وضعیت مسئلې ته ځانګړې پاملرنه کړې ده.

په دې راپور کې له افغان مېرمنو سره د ناوړه چلند بېلابېل اړخونه په جزییاتو سره روښانه شوي او یادونه شوې چې په تېر یوه کال کې د طالبانو هېڅ یوه فرمان هم د ښځو پر تعلیم او کار د لګېدلو محدودیتونو له لیرې کېدو یا نرمېدو سره مرسته نه ده کړې، بلکې برعکس نوي فرمانونه یې د پرځېدلي جمهوري نظام له قوانینو او نړیوالو اصولو سره په تناقض کې دي.

په راپور کې همدا راز د بې محاکمې وژنو، شکنجو، د زندان د سختو او ژوند ګواښونکو شرایطو، د خلکو د بې دلیله نیولو او تښتولو او د بشري حقونو د سرغړونو نور مثالونه هم ورکړل شوي دي.

د طالبانو حکومت تراوسه د دې راپور په اړه غبرګون نه دی ښودلی خو له دې مخکې یې ویلي، چې په افغانستان کې د خلکو بشري حقونه خوندي دي.

د اوکراین د ادیسه د سیمې والي اولې کیپر وایي، پر ادیسه ښار نن سهار وختي د روسیې د بې پیلوټه الوتکې د یوه برید له امله ۷ کسان ټپیان شوي چې دوه یې ماشومان دي.

هغه همدارنګه ویلي چې د دغه برید له امله په څو ودانیو کې اور لګېدلی.

د اوکراین هوایي ځواکونو نن پر ټیلګرام چینل په یوه بیان کې ویلي چې د هوایي مدافعې ځواکونو یې د روسیې د هغو ۱۶ بې پیلوټه الوتکو له ډلې چې پرادیسه، کییف، میکولاییف او چیرکاسي د بریدونو لپاره کارول شوې وې پنځلس یې راغورځولې دي.

د کییف اداري مشر سیرهې پوپکو ویلي چې ټول ډرونونه چې کییف یې په نښه کړی و، له منځه وړل شوي او په ښار کې یې هیڅ ځاني او مالي زیان نه دی پېښ کړی.

د فلسطینیانو لپاره د ملګرو ملتونو د مرستندویه ادارې، UNRWA په اړه د خپلواکې څېړنې ډلې د دې ادارې د بې پرې والي اړوند چې ډېره تمه یې کېده ځینې مسلې موندلې، خو یادونه یې کړې چې اسراییل تراوسه د خپلو لګول شویو تورونو په اړه چې د دې ادارې کارکونکي د ترهګرو سازمانونو غړي و، شواهد نه دي وړاندې کړي.

د دې څېړنې په ۵۴ مخیز راپور کې ویل شوي چې د فلسطینیانو د بشري او اقتصادي پرمختګ لپاره دغه اداره نه جبران کیدونکې ده اوموجودیت یې حتمي دی.

د دغې ادارې د بې پرې والي په اړه د بیاکتنې ډلې دغه څېړنه په تېره جنوري میاشت کې وروسته له هغې پیل کړه چې اسراییل د UNRWA یو شمېر کارکوونکي د دې هېواد پر قلمرو د حماس له لوري د تېرکال د اوکتوبر د اوومې په برید کې په لاس لرلو تورن کړل.

د حماس وسله والو چې د امریکا متحده ایالات او اروپایي ټولنه یې یوه ترهګره ډله ګڼي، په دغه برید کې ۱۲۰۰ کسان ووژل، او شاوخوا دونیم سوه نور یې یرغمل کړل.

د خوړو نړیوال پروګرام، WFP په افغانستان کې له بې وزلو کسانو سره د مرستو په دوام وایي، هره ورځ په مرستو بارسلګونه لارۍ په دې هېواد کې خلکو ته د ژوند ژغورنې مرستې رسوي.

د دې پروګرام د افغانستان څانګې نن سې شنبې په خپله ایکس پاڼه یا پخواني ټویترکې لیکلي چې په افغانستان کې هره میاشت شاوخوا درې سوه لارې په سړکونو کې تګ راتګ کوي او له نیم ملیون زیات وګړو ته د ژوند ژغورنې خواړه رسوي.

د دې پروګرام په وینا، په یوه لارۍ کې د ۳۲۵ کورنیو لپاره خواړه باروي.

د ملګرو ملتونو د بشري چارو د همغږۍ ادارې په وینا، په روان ۲۰۲۴ م کال کې ۲۳ ملیونه افغانان مرستو ته اړتیا لري او ۱۷ ملیونه افغانانو ته د اړنیو مرستو رسولو لپاره درې ملیارډ ډالرو ته اړتیا ده.

د اروپايي ټولنې د بهرني سیاست مسوول جوزپ بوریل وايي، د اروپايي ټولنې د بهرنیو چارو وزیرانو د دوشنبې په ورځ موافقه وکړه چې پر اسرائیلو د ایران د وروستي برید په غبرګون پر تهران بندیزونه پراخ کړي.

اروپايي ټولنه اوس مهال پر ایران د ډله ییزې وژنې د وسلو د خپراوي، د بشري حقونو د سرغړونو او روسیې ته د بې پیلوټه الوتکو د رسولو په تړاو د بندیزونو څو پروګرامونه لري.

خو د دې اتحادیې څو هیوادونو د بې پیلوټه الوتکو په اړه د بندیزونو د پراخولو غوښتنه وکړه چې راکټونه او نیابتي ډلو ته د وسلو لیږدول هم پکې شاملیږي.

د امریکا ولسمشر جوبایډن د دوشنبې په ورځ د اوکراین ولسمشر ولودیمیر زیلینسکي ته په یوه ټیلیفوني تماس کې ډاډ ورکړ چې له دې هېواد سره به د پوځي مرستو مسوده ژر تر ژره لاسلیک کړي.

د امریکا په سنا کې د دې بستې په اړه سه شنبه رایګیري پلان وه او تر هغې وروسته به یې د توشیح لپاره ولسمشر بایډن ته لیږي. په دې لویو مرستو کې اوکرایین ته څه باندې شپېته میلیارده ډالره په پام کې نیول شوي.

زیلینسکي په خپل پیغام کې چې په ایکس یې خپور کړی ویلي له ولسمشر بایډن سره په خبرو کې یې له هغه ډاډ ترلاسه کړ چې د مرستو په دې کڅوړه کې هغه ډول مرستې شاملې دي چې اوکراین ورته اړتیا لري ترڅو د روسي ځواکونو د پرمختګ مخه ونیسي.

په هرات کې د طالبانو د حکومت چارواکو هغه راپورونه رد کړل چې ګواکې د افغان سوداګرو له مالونو بار رېل/ټرین په ایران کې درول شوی دی او د مخته تلو اجازه نه ده ورکړل شوې.

د هرات د والي ویاند نثار احمد الیاس د دوشنبې په ورځ ازادي راډيو ته وویل، دا ټرین طی مراحلو ته انتظار دی او نورې ستونزې نه لري.

تر دې مخکې ایراني رسنیو خبر ورکړی و چې له افغانستان څخه ترکیې ته د لومړي ټرانزیټي کارګو ټرېن د تېرېدو اجازه نه ده ورکړل شوې.

د یکشنبې په ماښام رسنیو د اوسپنې پټلۍ د شرکت د عمومي اړیکو د څانګې په حواله دا خبر هم ورکړ چې تر اوسه له افغانستانه هیڅ ټرانزیټي اورګاډی ایران ته نه دی داخل شوی.

دغه کارګو ټرېن کې ۱۱۰۰ ټنه تالک معدني ډبرې بار دي چې د هرات ولایت له لارې د ایران د روزنک د تمځای ته رسېدلي