د افغانستان یوشمېر کورنیو رسنیو راپور ورکړی چې، د چارو شنونکی او پخوانی جنرال جاوید کوهستاني د طالبانو د حکومت له توقیفه خلاص شوی دی.

د کوهستاني د کورنۍ غړو له دغو رسنیو سره په خبرو کې منلې چې، هغه نن خپل کور ته تللی دی، خو نور جزیات یې نه‌دي ورکړي.

جاوید کوهستاني د تلې میاشتې په لومړۍ اوونۍ کې په کابل کې ونیول شو او هغه مهال د بشري حقونو د مدافعانو ټولنې وویل چې، نوموړی د طالبانو د استخباراتو له‌خوا نیول شوی دی.

کوهستاني له هغو محدود شمېر جنرالانو او نظر خاوندانو څخه دی چې، د طالبانو له بیاځلي واکمنۍ وروسته هم کابل کې پاتې شو او وخت ناوخت یې له رسنیو سره خبرې کولې.

معلومه نه‌ده چې نوموړی د کومو دلایلو له‌مخې طالبانو توقیف کړی و او خپله د طالبانو رسمي سرچینو هم تر اوسه په‌دې اړه څه نه‌دي ویلي.

مخکې تر دې هم ګڼ‌‌شمېر فعالان نیول شوي او خلاص شوي، خو د طالبانو چارواکي تر ډېره نه د هغوی په نیولو او نه هم ازادولو تبصره کوي.

په افغانستان کې د اروپایي ټولنې ماموریت ویلي، زده‌کړې د دغه هېواد په پرمختګ کې کلیدي رول لري او په وینا دوی د افغانستان د ښې راتلونکې د تضمین په موخه د سلګونه ښوونځیو ملاتړ کوي.

دغه ماموریت دا څرګندونې نن سه شنبه پر خپله ایکس‌پاڼه یا پخواني ټویټر کړي او د افغانستان لپاره یې د خپلې استازې هغه انځور خپور کړی چې کابل کې د نجونو یوه لومړني ښوونځي ته ورغلې ده.

طالبانو واک ته له بیا رسېدو وروسته تر شپږم ټولګي پورته د نجونو ښوونځي بند کړل او د ۲۰۲۲م کال په وروستیو کې یې د هغوی پوهنتونونه هم وتړل.

د اروپایي ټولنې په ګډون بېلابېلو نړیوالو سازمانونو او د ملګرو ملتونو استازو له طالبانو غوښتي چې د نجونو ښوونیز او تحصیلي مرکزونه پرانېزي، خو تراوسه دغه کار نه دی شوی.

ټاکل شوې ده چې نن سه شنبه د اکټوبر په ۱۵مه نېټه د افغانستان د کرکټ الف لوبډله د عمان په کوربتوب په پیل شويو درې اړخیزو سیالیو کې له هانګ کانګ سره ولوبېږي.

دا د یادو درې اړخیزو سیالیو پایلوبه ده چې د کابل پر وخت به ماسپښین ۱:۳۰مه بجه پیل شي.

د دې سیالیو په لړ کې افغانستان خپله لومړۍ لوبه له هانګ کانګ او دویمه له عمان ګټلې وه او تر ننۍ لوبې وروسته دا لوبلړۍ پای ته رسېږي.

د افغانستان کرکټ بورډ ویلي دي، دغه سیالۍ د اسیا ایمرجینګ سیالیو د چمتووالي په موخه پلان شوې دي.

د ویلو ده چې د اسیا ایمرجینګ جام سیالۍ به د روانې اکټوبر میاشتې په ۱۸مه نېټه پیل شي چې افغانستان به خپله لومړۍ لوبه په همدې نېټه د سریلانکا له الف لوبډلې سره ترسره کوي.

قرغزستان د افغانستان په بدخشان ولایت کې له قرغز افغانانو سره بشري مرسته کړې ده.

د قرغزستان رسنیو نن سه شنبه لیکلي، دا مرسته چې طبي توکي او وسایل په کې دي، د دوی د ولسمشر سدیر جپاروف په لارښونه پامیر ته لېږدول شوي دي.

خبر کې راغلي چې په پامیر کې د زړه، غاښونو او د نسایي ولادي له څانګو سره طبي وسایل مرسته شوي او ۷۵۵ کسانو چې ښځې او ماشومان هم په کې دي، روغتیایي مرستې ترلاسه کړي دي.

دې وړاندې د ملګرو ملتونو ادارو په افغانستان کې بشري وضعیت نازک ښودلی او ویلې يې دي چې شاوخوا څلورنیم میلیونه ماشومان او مېندې په خوارځواکۍ اخته دي.

د راپورونو له مخې، د افغانستان په پامیر سیمو کې شاوخوا ۴۰۰ قرغزي کورنۍ ژوند کوي او یوځل داسې راپورونه هم خپاره شول چې قرغزستان غواړي دغه کورنۍ هغه هېواد ته ولېږدوي.

د افغانستان د خبریالانو د ملاتړ سازمان په تخار او میدان وردګو ولایتونو کې پر عکاسۍ او فلم اخیستو د طالبانو د ځایي چارواکو بندیز غندلی دی.

دغه سازمان پرون په یوه خبرپاڼه کې دغه اقدام د بیان د ازادۍ ښکاره نقض او اطلاعاتو ته د لاسرسي مخنیوی بللی دی.

سازمان اندېښنه ښودلې چې دغه ډول کړنې د خبریالانو مسلکي کار ستونزمنوي او په ټولنه کې د حقایقو د پټېدو لامل ګرځي.

که څه هم د طالبانو د حکومت اطلاعاتو او فرهنګ وزارت په رسمي ډول په دې اړه څه نه دي ویلي، خو مخکې تر دې په کندهار، تخار، میدان وردګو او یو شمېر نورو ولایتونو کې خبریالانو ته ویل شوي چې د زیروح یا ژوندي موجود له تصویر اخیستو دې ډډه وکړي.

د طالبانو د بیا واکمنۍ له پيل راهیسې پر ازادو رسنیو د فعالیت کړۍ تنګه شوې او خبریالان په اسانه نه شي کولای چې د ځینو مسئلو په ځانګړې توګه سیاسي او امنیتي موضوعاعو په اړه راپور ورکونه وکړي.

د افغانستان د خبریالانو مرکز وايي، وروسته له دې چې طالبانو په رسنیو کې د ژوندي سارو پر تصویر بندیز اعلان کړ، د تخار ولایت دوو تلوېزیونونو خپرونې ودرولې.

د طالبانو تر کنټرول لاندې د افغانستان ملي راډیو تلوېزیون (RTA) او یو شمېر شخصي تلوېزیوني چاینلونو ته امر شوی چې دې بندیز ته غاړه کېږدي.

دا نوي محدودیتونه د طالبانو تر واکمنۍ لاندې په رسنیو او شخصي ازادیو باندې د پراخو بندیزونو یوه برخه ده او ورته بندیزونه په نورو ولایتونو لکه کندهار او میدان وردګ کې هم پلي شوي دي.

د راپورونو له مخې، دوه شخصي چاینلونه، ماه نور او ریحان، د خلکو د تصویر خپرول درولي دي.

د خبریالانو مدافع ټولنې په تصویري رسنیو کې د عکس او فلم پر خپرېدو پر بندیز اندېښنه ښکاره کړې ده.

پولیو یا ګوزڼ د پروګرام د همغږۍ کالنۍ ناسته د دوشنبې په ورځ په کابل کې په داسې حال کې پیل شوه چې سږ کال په افغانستان کې د دې ناروغۍ ۲۲ نوې پېښې ثبت شوي دي.

په هغه خبرپاڼه کې چې د طالبانو د حکومت د عامې روغتیا وزارت پرون دوشنبې خبریالانو ته لېږلې، ویل شوي چې د دې کنفرانس ناستې به د دې وزارت د مسوولانو، د روغتیا د نړیوال سازمان د استازو او د پولیو یا ګوزڼ د محوه کولو پروګرام د مهمو شریکانو په ګډون تر راتلونکو دوو ورځو پورې دوام وکړي.

په دې ناسته کې به د پولیو پر روانو پرمختګونو، د دې پروګرام پر موجودو ننګونو او د هغو لپاره د اغېزناکو حل لارو پر موندلو بحث وشي.

سږ کال په افغانستان کې د پولیو ۲۲ او په پاکستان کې ۲۸ پېښې ثبت شوي چې دا شمېر د تېر کال پرتله څلور برابره زیاتې دي.

د پولیو یا ګوزڼ د محوه کولو نړیوال نوښت (GPEI) په خپل وروستي راپور کې ویلي چې درې نور ماشومان په کندهار او هلمند ولایتونو کې په دې ناروغۍ اخته شوي دي.

د پولیو یا ګوزڼ ویروس له افغانستان او پاکستان پرته په درسته نړۍ کې ختم شوی دی.

متخصصان باور لري چې د پولیو واکسین د کمپاینونو نیمګړتیاوې او د عامه پوهاوي کموالی د دې ناروغۍ د پېښو د زیاتوالي سبب دي.

د طالبانو د کډوالو او بېرته راستنېدونکو چارو وزارت وايي چې درې افغانان د عراق له زندانونو څخه خوشې شوي او افغانستان ته راستانه شوي دي.

دغه وزارت پرون دوشنبې په یوه خبرپاڼه کې وویل چې دا درې تنه له دې سره سره چې قانوني اسناد یې لرل، له تېرو شپږو میاشتو راهیسي په عراق کې بندیان وو.

په خبرپاڼه کې دا هم ویل شوي چې دا درې تنه په بغداد کې د افغانستان د سفارت په هڅو خوشې شول او د ایران له لارې افغانستان ته واستول شول.

تر دې وړاندې د عراق له زندانونو ۲۵ افغان بندیان خوشې شوي او افغانستان ته ستانه شوي دي.

د راپورونو له مخې، زرګونه افغانان په ایران، پاکستان او عربي هېوادونو کې بندیان دي.

یراني رسنیو راپور ورکړ چې درې افغان اتباع په تهران کې د اور لګېدو په یوه پېښه کې مړه شوي دي.

د ایران د انتخاب ورځپاڼې د راپور له مخې، په دې پېښه کې، چې د یکشنبې په ورځ د تهران د شادآباد د وسپنې په بازار کې وشوه، اووه تنه نور ټپیان شوي دي.

د اور لګېدو اصلي لامل لا هم نه دی څرګند شوی، خو ځینو عیني شاهدانو ویلي چې اور له شیندل کېدونکي رنګ څخه پیل شو.

هغوی زیاته کړې چې شاوخوا ۱۰۰ دوکانونه په دې بازار کې سوځېدلي او درې افغان کارګران مړه شوي دي.

د مړو شویو افغانانو هویت تراوسه پورې څرګند شوی نه دی.

د طالبانو سیمه‌ییز چارواکي وايي، په کاپیسا ولایت کې د ګازو ډبې د چاودنې له امله ۱۷ تنه ټپیان شوي دي.

د چا د مړینې خبر نه دی ورکړل شوی.

د کاپيسا لپاره د طالبانو د والي مرستيال شيخ اسدالله سنان سيمه‌ييزو رسنيو ته ويلي چې د تېلو په یوه ټانک کې دا چاودنه نن سهار په تګاب ولسوالۍ کې شوې ده.

هغه زياته کړه چې د تېلو ټانک د کارکوونکو د بې احتياطۍ له امله د ګازو ډبې اور اخیستی او ورپسې چاودنه شوې ده.

د طالب چارواکو په وینا، په دې پېښه کې ډېر مالي زیانونه هم اوښتي دي.