د ملګرو متلونو یو چارواکی وايي، په افغانستان کې هره ورځ چاودنې لږ تر لږه دوه کسان یا وژني یا هم ټپيان کوي.

د سولې د عملیاتو لپاره د ملګرو ملتونو د سرمنشي مرستیال ژان پیر لاکروا پرون پر خپله ایکس‌پاڼه لیکلي چې په هرو لسو تلفاتو کې ۸ یې د ماشومانو وي.

لاکروا لیکلي، خوشحاله دی چې افغانستان ته یې د خپل وروستي سفر پر مهال له هغو کسانو سره کتلي چې د دغه تهدید د کمولو او په وړاندې یې د اقدام هڅه کوي.

د ملګرو ملتونو دغه چارواکي لیکلي چې یوناما او شریکان یې د خپلو ژغورونکو بشري چارو د پرمخ بېولو لپاره ملاتړ ته اړتیا لري.

په افغانستان کې وخت ناوخت د پخواني شوروي اتحاد د مهال یا هم په تېرو شلو کلونو کې د طالبانو له‌خوا د ځای پر ځای شویو بمونو یا هم ناچاوده وسیلو په چاودنو کې خلکو ته مرګ‌ژوبله اوړي.

د افغانستان لپاره د ایران د ولسمشر ځانګړی استازی او سفیر حسن کاظمي قُمي وايي، لا هم د سیمې د لیرې هېوادونو اقدامات د افغانستان د لانجې په حل کې ګټور نه دي تمام شوي.

قُمي دا خبره د افغانستان لپاره د ایټالیا له ځانګړي استازي جان­فرانکو پیټروزیلا سره په کتنه کړې ده.

قُمي پرون په خپله ایکس­پاڼه کې لیکلي چې په افغانستان کې د ناوړه وضعیت دوام، ښايي د اروپا لپاره د ګواښونو سرچینه شي.

د افغانستان لپاره د ایران د ولسمشر ځانګړي استازي لیکلي چې په دې کتنه کې یې د دوحې د درېیمې غونډې پر موضوعاتو هم خبرې وکړې.

د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د سرمنشي ځانګړې استازې روزا اوتنبایووا په مارچ میاشت کې ویلي وو چې د دوحې د درېیمې غونډې لپاره چمتووالی روان دی.

پر افغانستان د دوحې دویمه غونډه د فبروري پر ۱۸مه او ۱۹مه شوې وه چې د ۲۵ هېوادونو او نړیوالو سازمانونو استازو په کې برخه اخیستې وه.

ځینو ایراني رسنیو راپور ورکړی چې د طالبانو د صنعت او سوداګرۍ سرپرست وزیر ویلي، د طالبانو حکومت پر دې غور کوي چې له ایران سره د صادراتو او وارداتو اندازه ۱۰ میلیارد ډالرو ته ورسوي.

د ایران "ایسنا" او "عصر ایران" رسنیو پرون لیکلي چې نورالدین عزیزي د کازان فورم د پنځلسمې غونډې پر مهال د ایران د حلال صنعت د نندارتون د کتنې پر مهال دا خبره کړې ده.

د راپور له مخې، د طالبانو د صنعت او سوداګرۍ سرپرست وزیر ویلي، دوی غواړي د افغانستان پر پولو د ګمرکونو کاري موده ۲۴ ساعته کړي چې ورسره واردات او صادرات چټک شي.

د طالبانو د صنعت او سوداګرۍ وزارت ویاند عبدالسلام جواد مخکې ویلي وو چې په ۲۰۲۳م کال کې له ایران سره د افغانستان د سوداګرۍ اندازه یو میلیارد او ۷۳۹ میلیون ډالرو ته رسېدلې وه.

د ده په وینا، په دې اندازه ۲۹ میلیونه ډالره د افغانستان صادرات او پاتې یو میلیارد او ۷۱۰ میلیون ډالره له ایران څخه افغانستان ته د وارداتو اندازه وه.

د افغانستان کرکټ بورډ وايي، د کرکټ ملي لوبډله به په ویسټ انډیز کې د راروان نړیوال جام لپاره خپل لس ورځنی تمریناتي کمپ پیل کړي.

د دغه بورډ ویاند سید نسیم سادات پرون ازادي راډیو ته وویل، ملي لوبډله ویسټ انډیز ته تللې ده.

هغه وايي: "د افغانستان هغه لوبغاړي به چې په آي‌پي‌ایل IPL کې لوبېدل ډېر ژر له ملي لوبډلې سره یوځای شي. مخکې تر دې چې دوی خپلې رسمي لوبې وکړي، دوی به په ویسټ انډیز کې لس ورځې تمرینات وکړي. افغان ټیم دوې دوستانه لوبې هم لري، چې یوه له عمان او بله له سکاټلنډ سره ده."

په نړیوال شل اووره جام کې به، د افغانستان لومړۍ رسمي لوبه د جون میاشتې پر څلورمه له یوګانډا سره وي، بیا به له نیوزیلنډ، پاپوانیوګیني او ویسټ انډیز سره لوبې کوي.

د پاملرنې نړیوال مرستندویه سازمان په افغانستان کې د وروستیو سختو وروښتونو او ورسره تړلو سېلابونو وروسته په دې هېواد کې د اوبو له لارې د خپریدونکو ناروغیو، لکه کولرا او نورو ناروغیو د زیاتیدو انديښنه ښودلی او خبرداری یې ورکړی چې که په وخت یې مخه ونه نیول شي په سېلاب زپلو سیمو کې خراب بشري وضیعت به نور هم خراب شي.

دې سازمان په یوه بیان کې د پاملرنې موسیسې د افغانستان د برخې د مشر ګراهم ډېوېسن له خولې ويلي: " په دې برخه کې په ځانګړې توګه د ښځو او نجونو په اړه اندېښمن دي، هغوی چې پر ازادیو یې لګیدلي محدودیتونه حیاتي خدمتونو ته د دوی د لاسرسي په برخه کې خنډ ګرځي. "

ګراهم ډېوېسن زیاته کړې دا سېلابونه په داسې وخت کې راغلي چې افغانستان د بشري مرستو د بودیجې له کمي سره مخ دی او د بشري مرستو پلان یوازې ۱۶٪ تمویل شوی.

نوموړي خبرداری ورکړی چې " روستي سېلابونه به موجودې ننګونې نورې هم زیاتې کړي، او د هغو لپاره به چې مځکې او شتمنۍ یې له لاسه ورکړي به سرپناه، خوړو او درملو ته لاسرسی لا پسې ستونزمن کړي" .

په ورته وخت کې، د بې پولې ډاکټرانو سازمان (MSF) ویلي چې په ۲۰۲۴ کال د لومړیو څلورو میاشتو کې د دوی ټیمونو په بلخ، هرات او هلمند ولایتونو کې چې دا سازمان په کې فعالیت کوي، د شري د ناروغۍ په پېښو کې د اندېښنې وړ زیاتوالی راغلی دی.

د ماشومانو، ناروغانو او ښځو په شمول سلګونه افغانان پر ډیورنډ کرښه د تورخم په دروازه کې بند پاتي دي، چې ظاهراً د پاکستاني چارواکو له خوا په موقتي ډول تړل شوې ده.

پاکستاني چارواکو راپور ورکړی چې د تورخم دروازه د پاسپورټ او ویزې د چیک د څانګې د انتقال له کبله تړل شوې او تمه کیږي چې درې ورځې نوره به هم تړلي پاتې شي.

له تورخم څخه عیني شاهدانو ازادي راډیو ته ویلي چې دا مهال ماشومان، ښځې او ناروغان د دې دروازې په اوږدو کې په ګرمې هوا او سختو شرایطو کې بند پاتې دي.

تورخم، د افغانستان او پاکستان ترمنځ تر ټولو مصروفه لاره ده چې هره ورځ سلګونه کسان د دواړو هېوادونو ترمنځ له دې لارې تګ راتګ کوي.

د دواړو هېوادونو ترمنځ لویه برخه سوداګریزه راکړه ورکړه هم له تورخم تیریږي.

خو دا لاره ډېر کله د دواړو هېوادونو د پوله ساتو ترمنځ پر ډیورنډ کرښه د نښتو، او نورو څرګندو او ناڅرګندو دلایلو له کبله تړل کیږي چې له دې لارې تېریدونکي مسافر چې ډېر یې ناروغان وي له سختو ستونزو سره مخ کوي.

د پکتیا د ډنډ پټان وروسته بېګا شپه د خوست ولایت د ځاځي میدان ولسوالۍ کې هم پر ډیورنډ کرښه د طالبانو د حکومت او پاکستاني حکومت د سرحدي ځواکونو تر منځ د درنو وسلو ډزې شوې دي.

ځايي اوسیدونکو د ازادي راډیو مشال څانګې ته وویل چې ډزې د شپې له دوه بجو څخه پیل شوې او د سهار تر لمر خاته يې دوام وکړ او اوسمهال دواړو خواوو ته ډزې بندې شوې دي.

ځايي اوسیدونکي ادعا کوي چې د توغندیو برید د پاکستان د پوله ساتو ځواکونو لخوا پیل شوی دی.

د دوی په وینا چې د پاکستان د پوله ساتو ځواکونو د درنو وسلو ځینې مرمۍ د ځاځي میدان د خلکو په کورونو او سیمو هم لګیدلي، خو چاته یې یې مرګ ژوبله نه ده اړولې.

د ځاځي میدان خلک وايي، چې د پاکستان د پوله ساتو او د افغانستان د لوري د ځواکونو تر منځ پخوا په دې کچه د لویو وسلو جګړه نه وه شوې.

د ځايي خلکو په وینا، چې نن سهار د طالبانو د ځواکونو یو لوی قطار ځاځي میدان ته رسیدلی او حالت ترینګلی دی.

د خوست د اطلاعاتو او کلتور رئیس شبیراحمد عثماني ویلي دي چې د دې جګړې په اړه مالومات راټولوي او وروسته به یی د رسنیو سره شریک کړي.

بلخوا په کابل او اسلام اباد کې چارواکو په دې اړه په رسمي توګه تر دا دمه څه نه دي ویلي.

په ملګرو ملتونو کې د افغانستان د دایمي استازولۍ سرپرست نصیراحمد فایق وايي د حق العضویت په خاطر د رایې د حق ځنډول کومه نوې مسله نه ده او دی هڅه کوي دا حق بېرته ترلاسه کړي.

فایق له رسنیو سره په خبرو کې ویلي چې له افغانستانه په تخنیکي دلایلو دا حق اخیستل شوی.

د راپورونو له مخې ملګرو ملتونو، په دې خاطر افغانستان په عمومي اسمبلۍ کې له رایې ورکولو محروم کړی چې د کال دوه لکه ډالره حق العضویت یې نه دی ورکړی.

اخوا د افغانستان د تېر جمهوري نظام لومړي مرستیال امرالله صالح په خپله ایکس پاڼه کې لیکلي چې د رایې د حق تعلیق د حق العضویت له نه ورکولو سره کوم تړاو نه لري.

هغه ویلي که داسې څه وي دی حاضر دی چې تېر پور او د درېیو راتلونکو کلونو حق العضویت ورکړي.

شاوخوا ۱۰۰ تنو افغان کډوالو د پنجشنبې په ورځ په لندن کې د برېتانیا د کورنیو چارو وزارت مخته مظاهره وکړه او روانډا ته د افغان کډوالو د استولو پر پرېکړه یې اعتراض وکړ.

د برېتانیايي رسنیو د راپور له مخې، په مظاهره چیانو کې هغه افغانان هم شامل وو چې په افغانستان کې یې له برېتانیايي پوځیانو سره کار کړی وو.

د مظاهرې یوه ویناوال قمر جبارخېل وویل، روانډا ته د افغان کډوالو، په تېره بیا د هغوی چې د ۲۰۰۲ او ۲۰۲۱ ترمنځ یې له ناټو ځواکونو سره همکاري کړې ده، لېږل منفي پایلې لري.

د برېتانیا حکومت په وروستیو کې پرېکړه وکړه چې هغه کډوال چې د مهاجرت قضیې یې سپړل شوې نه دي، روانډا ته ولیږي او تر څو چې دوسیې یې څېړل کېږي په دغه افریقايي هیواد کې انتظار وباسي.

د چین او پاکستان د بهرنیو چارو وزیرانو په خپل منځ کې له کتنې وروسته په یوه ګډه اعلامیه کې په افغانستان کې د ټولګډونه سیاسي چوکاټ د رامنځته کېدو غوښتنه وکړه.

په دې اعلامیه کې چې په پیکینګ کې د (وانګ يي) او اسحاق ډار د چهارشنبې د کتنې په پای کې خپره شوه، د طالبانو له رژیمه غوښتل شوي چې منځلارې پالیسي غوره کړي، ترهګرو ډلو ته اجازه ورنه کړي چې د افغانستان له خاورې د نورو پر ضد کار واخلي او له ګاونډیانو سره اړیکې ښې کړي.

دواړو خواوو په افغانستان کې د بشری وضعیت او اقتصادي پراختیا په برخو کې د نړیوالې ټولنې د ملاتړ غوښتنه کړې ده.