د ایران ستر مذهبي مشر ایت الله علي خامنه‌اي د خپل ولسمشر ابراهیم رییسي له وژل کېدو وروسته پنځه ورځنې ملي ماتم اعلان کړی او محمد مخبر یې د ایران سرپرست ولسمشر ټاکلی دی.

د ازادي راډیو د ایراني څانګې راډیو فردا د راپور له مخې خامنه‌اي نن دوشنبه ویلي چې د ایران د اساسي قانون د ۱۳۱مې مادې له مخې محمد مخبر چې د ولسمشر لومړی مرستیال و، سرپرست ولسمشر ټاکل شوی دی.

خامنه‌اي ویلي، اجراییه قوه موظفه ده چې د مقننه او قضایه قوې د مشرتابه په همکارۍ تر پنځوسو ورځو پورې نوی ولسمشر وټاکي.

دا په تېرو ۲۴ ساعتونو کې د خامنه اي دویم پیغام دی.

هغه پرون هم ویلي وو چې ایراني ولس دې اندېښنه نه کوي او ټینګار یې کړی و چې د هېواد به چارو کې به یې هېڅ ډول خلل نه رامنځته کېږي.

د ایران ولسمشر ابراهیم رییسي، د بهرنیو چارو وزیر حسین امیر عبداللهیان او یو شمېر نور لوړپوړي چارواکي پرون د هیليکوپټرې د سقوط په پیښه کې ووژل شول.

تراوسه په رسمي ډول د پېښې لامل ښکاره نه دی، خو د ایران د بهرنیو چارو پخواني وزیر جواد ظریف ادعا کړې چې "د دغې غمیزې یو مقصر لوری" امریکا ده.

هغه ویلي، امریکا پر ایران د الوتکو او هوایي چلند د پرزو پلور تحریم کړی او اجازه نه ورکوي چې ایران د هوايي چلند یو ښه او پیاوړی سیستم ولري.

د امریکا د بهرنیو چارو وزیر انټوني بلېنکن د یکشنبې په ورځ ناوخته د تایوان نوي ټاکل شوي ولسمشر لای چینګ‌تي ته مبارکي ورکړه او په خبره یې واشنګټن غواړي په تایوان کې سوله او ثبات وساتي.

لای چې نن سهاریې لوړه وکړه د چین د پوځي فشارونو او د واشنګټن او بیجینګ د لانجو له کبله په سیمه کې له سیاسي کړکېچ سره مخامخ دی.

بلېنکن په یوه بیان کې وویل، د لای د هرکلي ترڅنګ، "موږ د تایوان خلکو ته هم مبارکي وایو چې یوځل بیا یې د خپل پیاوړي او مقاومت لرونکي ډیموکراتیک سیسټم پیاوړتیا ښودلې."

بلېنکن په تیرو اتو کلونو کې د متحده ایالاتو او تایوان ترمنځ د "پیاوړتیا" لپاره له واکه د تللي ولسمشر سای انګ وین د رول ستاینه هم وکړه.

د بلېنکن دا څرګندونې په داسې حال کې کوي چې چین د دوشنبې په ورځ وویل چې پر درېیو امریکايي دفاعي کمپنیو به تایوان ته د وسلو د پلور له امله بندیزونه ولګوي.

واشنګټن په ۱۹۷۹م کې تایوان په رسمیت وپیژند او له همغه وخته یې د وسلو لوی عرضه کوونکی پاته شوی دی.

چین بیا د واشنګټن له دغه دریځ سره موافق نه دی.

د سیمې د یو شمېر هېوادونو مشرانو د ایران د ولسمشر ابراهیم رییسي او بهرنیو چارو وزیر حسین امیر عبدالهیان پر مړینه خپګان څرګند کړی دی.

د طالبانو حکومت په یوه خبرپاڼه کې ویلي چې دوی پر پېښه ژور خواشیني دي او زیاته کړې ده چې په دغسې سخت حالت کې د ایران له خلکو سره درېږي.

د پاکستان صدر اعظم شهباز شریف له ایران سره د خواخوږۍ په پار په پاکستان کې یوه ورځ ملي ماتم اعلان کړی او خپل بیرغ یې نیمه ځوړند حالت ته راوستلی.

د هند صدر اعظم نریندرا مودي پر خپله ایکس پاڼه یا پخواني ټویټر لیکلي چې د رییسي مړینې بوږنولی او په خبره یې د ایران-هند د اړیکو په پراختیا کې د هغه د رول یاد به تلپاتې وي.

د ترکیې د بهرنیو چارو وزیر هاکان فیدان هم پر پېښه خواشیني ښودلې او ویلې یې دي، د پیښې له لومړنیو ساعتونو دوی له ایران سره په همغږۍ کې و او د ژغورنې چارو کې یې هم برخه اخیستې ده.

لبنان کې بیا درې ورځي ملي ماتم اعلان شوی او د ایران له ملاتړه برخمنې حزب‌الله ډلې هم ایراني ولس ته تسلیت ویلی دی.

د فرانس پریس خبري اژانس د راپور له مخې فلسطیني ډلې حماس هم چې د امریکا او اروپایي ټولنې له‌خوا د ترهګرو په توګه پیژندل کېږي، د رییسي پر مړینه خفګان څرګند کړی او هغه یې د فلسطینیانو د مقاومت ملاتړی یاد کړی دی.

رویټرز بیا د ایران د سرسخته رقیب اسراییلو د یوه چارواکي په حواله ویلي چې دوی د رییسي د مړینې په پېښه کې لاس نه لري.

د ایران ولسمشر، د بهرنیو چارو وزیر او یو شمېر نور چارواکي پرون یکشنبه د ایران په ختیځ اذربایجان ولایت کې د هیليکوپټرې د لوېدو په پېښه کې مړه شول.

په کندهار کې د طالبانو د حکومت امنیتي مسولان وایي چې نن سهار د سړک غاړې یوې چاودنې یو ملکي کس وژلی او درې نور یې ټپیان کړي دي.

د کندهار د امنیه قومندانۍ ویاند اسدالله جمشید رسنیو ته ویلي چې ماین په یوه کراچۍ کې ځای پر ځای شوی و.

جمشید وویل: "د کندهار ښار، کابل اډې پر سړک باندې سهار ۷ نیمې بجې یو لاسي بم چې په ریړۍ ( کراچۍ) کې ځای پر ځای شوی و، چاودېدلی دی. د چاودنې له کبله زمونږ یو تن هېوادوال شهید شوی او درې تنه سطحي ټپیان شوي دي. د ټپیانو روغتیایي حالت د ډاډ وړ ښودل شوی دی."

که څه هم د طالبانو د حکومت دغه مسوول د چاودنې هدف په ګوته نه کړ، خو سیمه کې یوې سرچینې ازادي راډیو ته ویلي چې د چاودنې هدف د ۲۰۵ البدر قول اردو تخنیکي ټیم و.

دغه سرچینه چې د امنیتي ملحوظاتو له کبله نوم نه اخلي زیاتوي چې چاودنه کې د قول اردو لس تخنیکي کارکوونکي چې دندې ته روان و، ټپيان شوي دي.

د چاودنې مسوولیت لا کومې ډلې پر غاړه نه دی اخیستی، خو کندهار کې دوه میاشتې وړاندې د نوي کابل بانک پر یوه څانګه چاودنه کې شاوخوا شل کسان ووژل شول چې مسوولیت یې د اسلامي دولت ډلې یا داعش ومانه.

د اسلامي دولت ډلې یا داعش د خراسان ولایت څانګې په بامیان کې پر بهرنیو سیلانیانو د حملې مسوولیت ومانه.

د رویټرز خبري اژانس د راپور له مخې، داعش په خپل ټلګرام کې د دې حملې مسوولیت منلی دی.

د طالبانو د کورنیو چارو وزارت ویاند عبدالمتین قانع تېره شنبه ویلي وو چې د بامیان په مرکز کې د نامعلومو وسله‌والو د درېیو بهرنیانو په ګډون شپږ کسان د جمعې مازیګر ووژل شول او د څلورو بهرنیانو په ګډون اووه تنه نور ټپیان شول.

هغه زیاته کړه چې د دې پېښې په تړاو اووه کسان نیول شوي دي.

د هسپانیا د بهرنیو چارو وزارت ویلي چې درې وژل شوي کسان د دغه هېواد وګړي دي.

طالبان وايي، د دوی د بهرنیو چارو سرپرست وزیر امیر خان متقي په کابل کې په سولې او سیاسي چارو کې د ملګرو ملتونو ملتونو د سرمنشي انټونیو ګوټېرېش له مرستیالې روزمېري ډیکارلو سره د دوحې د درېیمې غونډې پر اجنډا او ترکیب بحث وکړ.

د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت مرستیال ویاند حافظ ضیا احمد پر خپله ایکس‌پاڼه لیکلي، په دې کتنه کې د افغانستان او ملګرو ملتونو پر اړیکو هم بحث وشو.

د پخواني ولسمشر حامد کرزي دفتر هم په یوه خبرپاڼه کې خبر ورکړی چې کرزي او د ملي مصالحې عالي شورا پخواني مشر عبدالله عبدالله هم پرون کابل کې له روزمېري ډیکارلو سره د دوحې پر راروانه غونډه او نورو مسایلو بحث وکړ.

د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د سرمنشي ځانګړې استازې روزا اوتنبایووا په مارچ میاشت کې ویلي وو چې د دوحې د درېیمې غونډې لپاره چمتووالی روان دی.

د افغانستان پر مسایلو د بحث لپاره د دوحې دویمه غونډه د فبروري پر ۱۸مه او ۱۹مه شوې وه چې د ۲۵ هېوادونو او نړیوالو سازمانونو استازو په کې برخه اخیستې وه.

د افریقا د لوېدیځ له نایجر هېواد څخه د امریکا د متحدو ایالتونو د ځواکونو وتل پیل شوي او د سپټمبر تر ۱۵مې به بشپړ شي.

د امریکا د دفاع وزارت او د نایجر د چارواکو ترمنځ تر څو ورځنیو خبرو وروسته، نایجر او امریکا په ګډه اعلامیه کې پرون یکشنبه وویل، دوی د سرتېرو د وتلو پر سر سلا شوي دي.

کله چې نایجر په دغه هېواد کې د ۶۵۰ امریکايي سرتېرو حضور غیرقانوني وباله، د دغو سرتېرو د وتلو بهیر پیل شو.

دغو ۶۵۰ امریکايي سرتېرو هلته د افراطیت په وړاندې د مبارزې په عملیاتو کې همکاري کوله.

په نایجر کې پوځي واکمنانو د ۲۰۲۳م کال په جولای میاشت کې تر کودتا وروسته پر قدرت ولکه ټینګه کړه او په مارچ میاشت کې یې له واشنګټن سره د پوځي همکاریو موافقه فسخه کړه.

د بریتانیا دفاع وزیر ګرانت شاپس پرون یکشنبه وویل چې د چین او روسیې د ولسمشرانو د ډیپلوماتیکو اړیکو د تازه پیاوړتیا په باب ډېره اندېښنه لري.

د هغه په وینا د شي جین پینګ او ولادمیر پوتین ترمنځ د اړیکو دغې ژورتیا ډیموکراسۍ ته یو ګواښ پېښ کړی دی.

د بریتانیا دفاع وزیر د دغه هېواد سکای نیوز تلوېزیوني شبکې ته ویلي، په دې باب ځکه اندېښنه لري چې چین او روسیه هغه دوه هېوادونه دي چې پر ډیموکراسۍ باور نه لري.

دا په داسې حال کې ده چې د چین او روسیې ولسمشرانو تېره پنجشنبه په خپلو منځونو کې د شراکت د نوي عصر رامنځته کولو ژمنه وکړه.

د غزې په مرکزي برخه کې د اسراییل په تازه هوايي حمله کې ۲۷ کسان وژل شوي چې ډېری یې ښځې او ماشومان دي.

پرون یکشنبه د غزې په شمال کې د حماس ډلې خلاف د جګړو شدت زیات شوی و.

د امریکا متحد ایالتونه او اروپايي ټولنه حماس ډله یو تروریستي سازمان ګڼي.

په همدې حال کې د اسراییل مشران په دې اړه، چې تر جګړې وروسته به څوک پر غزه واکمني کوي، سره وېشلي دي.

د اسراییل صدراعظم بنیامین نتنیاهو د خپلې جنګي کابینې د دوو نورو غړو له‌خوا هم له انتقادونو سره مخامخ دی.

د هغه عمده سیاسي سیال او د ملي اتحاد د ګوند رهبر بني‌ګنځ خبرداری ورکړی، که د جون میاشتې تر اتمې داسې یو پلان برابر نه‌شي چې د غزې په باب نړیواله اداره هم په کې شامله وي، دی به له حکومت څخه ووځي.

دا څرګندونې داسې وخت شوي چې د امریکا د ملي امنیت سلاکار جېک سالیوان پرون له نتنیاهو او د اسراییل له نورو مشرانو سره په کتنه بوخت و.

د ماشومانو د ملاتړ لپاره د ملګرو ملتونو مرستندوی صندوق یا یونېسف وايي، په ډله‌ییز ډول له پاکستانه د افغانانو ستنېدلو په افغانستان کې هر ماشوم ته د ګوزڼ یا پولیو ضد واکسین ورکولو لپاره رسېدل پېچلي کړي.

د یونېسف د افغانستان څانګې پرون پر خپله ایکس‌پاڼه تورخم دروازې ته د یونېسف د پولیو له منځه وړلو پروګرام د مشر سټیفن لاوریر (Steven Lauwerier) د سفر خبر ورکړی دی.

لاوریر په تورخم کې د یونېسف له کارکوونکو سره په کتنه کې د پولیو واروس له‌منځه وړلو لپاره پر نورو اقداماتو خبرې وکړې.

دا مهال افغانستان او پاکستان په نړۍ کې هغه دوه هېوادونه دي چې د ماشومانو د ګوزڼ یا پولیو ناروغي لا هم په کې ختمه شوې نه ده.