د اوکراین ولسمشر ولودیمیر زیلینسکي پرون پر خپل هېواد د روسیې د یرغل د ۸۰۰ اته سومې ورځې په مناسبت وویل چې ټول اوکراینیان او د اوکراین متحدان باید تر وسې وسې د کریملین د پلانونو د مخنیوي لپاره هڅه وکړي.

ولسمشر زیلینسکي د اوکراین سرحدي ځواکونو ته په وینا کې وویل چې اوکراین له یوه سخت پړاو څخه د تېرېدو په حال کې دی، خو د ده په وینا تردې هم یوبل سخت پړاو پاتې دی چې هغه په مناسبو شرایطو د جګړې پای ته رسول دي.

هغه زیاته کړه چې نن ورځ د اوکراین خلک او متحدان یې باید د روسیې د پلانونو د شنډولو لپاره تر وسې وسې هڅه وکړي.

ښاغلي زیلینسکي دا څرګندونې بېګا داسې مهال وکړې چې د اوکراین په دونېڅک سیمه کې د روسیې په توغندويي حملو کې لږترلږه درې کسان ووژل شول.

روسې د ۲۰۲۲ کال د فبروري په ۲۴مه پر اوکراین یرغل وکړ چې دا اشغال لاهم روان دی.

د حماس ډلې یو جګپوړي چارواکي رویټرز خبري آژانس ته د خپل نوم نه ښودلو په شرط ویلي چې د دې ډلې یو پلاوی به نن د مې په ۴مه د مصر پلازمېنې قاهرې ته ولاړ شي.

حماس ډلې چې امریکا او اروپايي ټولنې یې د یوې تروریستي ډلې په توګه پېژني، دا خبره په غزه کې د جګړې د پای ته رسولو او د اسراییلي برمته وو د خوشې کولو لپاره د اسراییلو طرحې ته د لیکلي ځواب په بڼه کړې ده.

د مصر د یوې امنیتي سرچینې او د قاهرې په هوايي ډګر کې د چارواکو له خوا د ورکړل شویو معلوماتو له مخې، پرون د مې په دریمه نېټه قاهرې ته د امریکا د استخباراتو د مرکزي ادارې د مشر ویلیم برنز له رسېدو وروسته د حماس دې چارواکي دا څرګندونې وکړې.

برنز د غزې د جګړې په اړه د بحث لپاره مصر ته رسېدلی دی.

ازبکستان وايي، د اوسپنې پټلۍ هغه پروژه چې منځنۍ آسیا د افغانستان له لارې له پاکستان سره نښلوي، د ۲۰۲۷ کال په وروستیو کې پای ته رسېږي.

ټرینډ نیوز خبري آژانس چې د منځنۍ آسیا د روانو چارو خبرونه خپروي پرون د غويي ۱۴مه خبر ورکړ چې د ازبکستان د ترانسپورت وزارت مرستیال جسوربېګ چوريیف د تاشکند د پانګونو په دریمه نړیواله ناسته کې چې پرون یې دوهمه او وروستۍ ورځ وه، په دې اړه څرګندونې وکړې.

د خبر له مخې، ښاغلي چورییف دا پروژه د ازبکستان لپاره د هند تر سمندر پورې مهمه ترانزیتي لاره وبلله او ویې ویل چې د اورګاډي د دې پټلۍ په بشپړېدو سره به ازبکستان ته د تجارتي مالونو په وړو- راوړو کې له ۳ تر ۵ ورځو پورې د وخت سپما وشي.

د طالبانو حکومت تراوسه د دې پروژې په اړه تازه څه نه دي ویلي، خو د روانې غويي میاشتې په پیل کې د طالبانو چارواکو د افغانستان له لارې له منځنۍ آسیا څخه پاکستان ته اورګاډي د پروژې د رغونې په اړه د قزاقستان او قرغزستان له جګپوړو چارواکو سره په کابل کې خبرې وکړې.

د راپورونو له مخې، د بدخشان ولایت د درایم ولسوالۍ یوشمېر اوسېدونکو پرون د طالبانو له خوا د یوه ملکي وګړي د وژل کېدو په غبرګون کې اعتراض وکړ.

د طلوع نیوز خصوصي ټلویزیون پرون د سیمه ایزو سرچینو له قوله راپور ورکړ چې دا کس وروسته له هغه ووژل شو چې د سیمې اوسېدونکي له هغو طالبانو سره چې د کوکنارو د کروندو د له منځه وړلو لپاره درایم ولسوالۍ ته ورغلي وو، ونښتل.

د وژل شوي کس هویت او د مړینې څرنګوالی یې تراوسه نه دي معلوم او په بدخشان کې د طالبانو سیمه ایزو چارواکو هم تراوسه په دې اړه تبصره نه ده کړې.

ځینو رسنیو هغه ویډیوګانې خپرې کړې دي چې ویل شوي د طالبانو پر وړاندې د درایم ولسوالۍ د خلکو د اعتراضونو له جریانه اخیستل شوې دي.

د سره صلیب او سرې میاشتې نړیوال فدراسیون وايي، په افغانستان کې بشري وضعیت ورځ تر بلې د خرابېدو په حال کې دی.

دې فدراسیون پرون جمعه (د غويي ۱۴مه) په یوه بیان کې وویل چې د مرستو د رسولو لپاره یوې نوې تګلارې ته خورا زیاته اړتیا لیدل کېږي.

په بیان کې ویل شوي دي چې د دې کړکېچ د عواملو د جرړو موندل د بشري مرستو د رسولو د اوسنیو تګلارو له بیاکتنې پرته ممکن نه دي.

دا په داسې حال کې ده چې د خوړو نړیوال پروګرام یا WFP له دې مخکې ویلي وو چې په بودیجه کې د خورا ډېر کمښت له کبله به له روانې میلادي میاشتې وروسته دې ته اړ وي چې افغانستان ته د غذایي مرستو رسول بند کړي.

د افغانستان د بشري حقونو لپاره د ملګرو ملتونو ځانګړی راپور ورکوونکی ریچارد بینېټ وايي، په افغانستان کې خبریالي خورا اهمیت لري.

هغه د مې میاشتې د درېیمې یا د مطبوعاتو د ازادۍ نړیوالې ورځې په مناسبت نن په خپله ایکس شبکه یا پخواني ټویټر کې لیکلي، په افغانستان کې د رسنیو پر فضا د محدودیتونو زیاتېدو او د خبریالانو د خپلسرو نیونو په باب اندېښنه لري.

بینېټ له نړیوالې ټولنې غوښتنه کړې چې د افغان خبریالانو ملاتړ وکړي.

د افغانستان د خبریالانو د ملاتړ سازمان نن په یوه اعلامیه کې ویلي، پر افغانستان د طالبانو د ولکې له بیاټینګولو وروسته ۲۵۰ رسنیو د فعالیت توان بایللی او د دوو نورو رسنیو فعالیت د محکمې تر بل حکم پورې ځنډول شوی.

د دغه بنسټ په وینا، په دې موده کې د رسنیو د کارکوونکو په وړاندې د تاوتریخوالي تر ۳۰۰ زیاتې پېښې ثبت شوي چې په هغوی کې زنداني کول، لنډمهاله توقیف، احضار، شفاهي ګواښ او د طالبانو دغوښتنو جبري منل شامل دي.

د پاکستان د بلوچستان ایالت په خضدار کې په بمي چاودنه کې خبریال او د سیمې د پرېس کلب مشر مولانا محمد صدیق مینګل په ګډون درې تنه وژل شوي دي.

د خضدار پوليسو تاڼې مشر غلام مصطفی رند د ازادي راډیو مشال څانګې ته وويل چې مينګل نن د هغه پر ګاډي د مقناطيسي بم په چاوده کې ووژل شو.

رند زياته کړې چې په بمي چاودنه کې دوه موټر سايکل سپاره کسان هم ووژل شول او اووه نور ژوبل شول.

تر اوسه د هغه بريد پړه چا نه ده منلې.

پوليس وايي، د پېښې په اړه يې پلټنې پيل کړي او په بريد کې به لاس لرونکو کسانو خلاف اقدامات کوي.

دا په داسې حال کې ده چې په بلوچستان او په ځانګړې توګه بلوڅ مېشتو سیمو کې په دې وروستیو کې د ناامنۍ پېښې زیاتې شوې دي.

پرون په دوکۍ سیمه کې د ځای پر ځای بمب په چاودنه کې یو کس وژل شوی او د پوليسو د ترهګرۍ ضد څانګې (سي ټي ډي) د يو سرتېري په ګډون ۲۰ کسان ژوبل شوي وو.

د کانګو جمهوریت د ګوما ښار په څنډه کې د بېځایه شویو په یوه کمپ کې یوې چاودنې لږه تر لږه ۹ کسان ووژل.

د مرکزي افریقا په دغه جمهوریت کې عیني شاهدانو ویلي چې دغه چاودنه نن شوې ده.

د دغه هېواد په ختیځ کې د یاغیانو او دولتي ځواکونو ترمنځ شخړې روانې دي.

تر اته کلنې ډیموکراسۍ وروسته یاغیانو په ۲۰۲۱م کال کې وسله واخیسته او د شمالي کیوو ولایت زیاتې برخې یې ونیولې.

د امریکا د متحدو ایالتونو ولسمشر جو بایډن له روسیې د ټولو بندي خبریالانو د خوشې کېدو غوښتنه وکړه.

په دغو کسانو کې د ازادې اروپا/ازادي راډیو خبریاله السو کورماشیووا، د والسټریت ژورنال خبریال ایوان ګریشکوویچ شامل دی او دواړه د هغو تورونو له کبله نیول شوي چې د هغوی ادارې او ملاتړي یې ردوي او وايي سیاسي انګېزه لري.

بایډن نن د مې د درېیمې یا د مطبوعاتو د ازادۍ نړیوالې ورځې په مناسبت په یوه اعلامیه کې ویلي، د نړۍ په هېڅ برخه کې باید خبریالي جرم ونه ګڼل شي.

جو بایډن ویلي، امریکايي خبریالان ایوان ګریشکوویچ او السو کورماشیووا والسټریت ژورنال او د ازادې اروپا/ازادي راډیو لپاره د خپل کار په تړاو نیول شوي دي.

کورماشیووا چې د امریکا او روسیې تابعیت لري، د اکټوبر له اتلسمې د بهرنیو اجنټاتو له قانون د سرغړونې له کبله په بند کې ده.

منتقدین وايي، کرملین له دغه قانون د هر مخالف غږ د غلي کولو لپاره کار اخلي.

د بخښنې نړیوال سازمان وايي، په افغانستان کې باید د بیان ازادي په لومړیتوب کې راوستل شي او خوندي شي.

د دې ادارې د جنوبي اسیا څانګې دفتر د مې میاشتې د درېیمې یا د مطبوعاتو د ازادۍ نړیوالې ورځې په مناسبت په خپله ایکس شبکه کې دا څرګندونې کړې دي.

د بخښنې نړیوال سازمان دا څانګه وايي، د افغانانو خبرې او داستانانونه هغه وخت رابرسېره کېدای شي چې د رسنیو ټول کارکوونکي له وېرې پرته خپل کار ته دوام ورکړای شي.

بل پلو د مطبوعاتو د ازادۍ د نړیوالې ورځې په مناسبت د بې پولې خبریالانو بنسټ وايي، افغانستان د رسنیو د ازادۍ د شاخص پر بنسټ په نړۍ کې د خبریالانو لپاره تر ټولو بد هېواد دی.

د دغه سازمان په راپور کې چې نن خپور شو راغلي چې چې افغانستان کې د خبریالانو د مرګ‌ژوبلې او توقیف له کبله دا هېواد د مطبوعاتو د ازادۍ په برخه کې ۲۶ درجې شاتګ کړی دی.