نن د افغانستان په ۲۴ ولایتونو کې د بارانونو د ورېدو اټکل شوی دی.

د طالبانو د ترانسپورټ او هوایي چلند وزارت د هواپېژندنې ریاست وایي چې په هرات، فراه، نیمروز، هلمند، کندهار، زابل، خوست، پکتیا، لوګر، غزني، دایکندي، ارزګان، غور، بادغیس، فاریاب، جوزجان، سرپل، بغلان، پنجشیر، ننګرهار، کونړ، نورستان، بدخشان او تخار ولایتونو کې د سختونو ورښتونو امکانات شته.

دغو ورښتونو ته بزګران خوشاله دي او خلک وایي چې له دې سره به د ځمکې لاندې اوبو کچه لوړه شي، خو بل لور ته په وروستیو څو اونیو کې ورښتونو او ورسره سېلونو په افغانستان کې د لسګونو کسانو ژوند اخیستی او په اکثر ولایتونو کې یې مالي زیانونه اړولي دي.

له افغان شخصیتونو سره د طالبانو د حکومت د اړیکو کمېسیون وایي، د دې کمېسیون له جوړېدو راهیسې تراوسه پورې ۸۳۹ افغان شخصیتونه خپل هېواد ته را ستانه شوي او له خپلو کورنیو خپلوانو سره ارام ژوند کوي.

د طالبانو تر کنټرول لاندې باختر اژانس د راپور له مخې، دې کمېسیون پرون چهارشنبې په یوه بیان کې یو ځل بیا په بهر او په ځانګړې توګه؛ په ګاونډیو هېوادونو کې له مېشتو افغانانو چې په تېر حکومت کې یې نظامي او ملکي دندې ترسره کړې، غوښتنه کړې چې په ډاډه زړه دې خپل هېواد ته را ستانه شي، ځکه د دوی په ادعا ژوند ته یې هیڅ ګواښ نشته.

د کمېسیون په وینا، دوی کولای شي په خپل هېواد کې د نورو افغانانو په څېر خوندي ژوند وکړي او د خپل هېواد په ابادۍ کې ونډه واخلي.

له افغان شخصیتونو سره د تماس کمېسیون بهر میشتو افغانانو ته د بېرته ستنېدو ډاډ داسې مهال ورکوي چې له هېواده بهر؛ په تیره په ګاونډیو هېوادونو، پاکستان او ایران کې د پخواني حکومت یو شمېر پوځیانو او کارکوونکو له ازادي راډیو سره په خبرو کې اندېښنه څرګنده کړې چې که بېرته افغانستان ته ستانه شي یا یې کوربانه هېوادونه په زوره واستوي، هلته به یې ژوند خوندي نه وي.

د ملګرو ملتونو د شمیرو له مخې، د ۲۰۲۱ کال د اګسټ له میاشتې وروسته چې طالبان پر افغانستان بیا واکمن شول، له ۶ لکه زیاتو افغانانو پاکستان ته پناه وړې چې اکثره یې د امنیتي اندېښنو له امله نه غواړي بیرته افغانستان ته ستانه شي.

د طالبانو د حکومت د ترانسپورت او هوایي چلن سرپرست وزیر حمیدالله آخوندزاده د پنځو هېوادونو له چارواکو سره د خبرو لپاره ازبکستان ته تللی.

د راپورونو له مخې آخوندزاده د روسیې، بیله روس، پاکستان، قزاقستان او ازبکستان له استازو سره د یوه ګډ شپږ اړخیز دهلیز د رامینځته کېدو پر مسلې خبرې کوي.

د طالبانو د ترانسپورت او هوایي چلن وزارت پرون چهارشنبې وویل چې آخوندزاده به د روسیې او بیله روس له چارواکو سره د افغانستان د ترانزیت د پراختیا په اړه خبرې وکړې.

هغه همدارنګه د افغانستان لپاره د ازبکستان د ولسمشر له ځانګړي استازي سره هم کتلي او د لویو لارو له لارې یې د دواړو هېوادونو ترمنځ د ټرانزیت د زیاتوالي په اړه ورسره خبرې کړې دي.

په دې اړه چې ایا ازبکستان ته د ښاغلي اخوندزاده په دې سفرکې کومې مشخصې موافقې هم شوي کنه، تراوسه څه نه دي ویل شوي.

د قزاقستان د صدراعظم مرستیال سریک ژومانګارین او د طالبانو د حکومت د ریاست الوزرا اقتصادي مرستیال ملا عبدالغني برادر د رېل پټلۍ د جوړولو په اړه خبرې وکړې.

د ملا برادر دفترپرون چهارشنبې په خپله ایکس پاڼه یا پخواني ټویټر کې لیکلي چې ښاغلي ژومانګارین چې چهارشنبې کابل ته رسېدلی، له چارواکو سره په لیدنو کتنو کې یې ویلي چې قزاقستان چمتو دی چې د صنعت، لوړو زده کړو، معارف، روغتیا، بانکدارۍ او حکومتولۍ په چارو کې د الکترونیکي سیسټم په برخه کې همکاري وکړي.

په دوام کې دغه راز ویل شوي چې په دغه کتنه کې د مختلفو سیاسي، اقتصادي، تجارتي، ترانزیتي او له قزاقستانه د ترکمنستان او افغانستان له لارې پاکستان ته د اوسپنې پټلۍ د جوړولو پر مسلې هم خبرې وشوې.

په همدې ترڅ کې ټاکل شوې چې د افغانستان او قزاقستان د تولیداتو او محصولاتو یو ګډ دوه ورځنۍ نندارتون نن په کابل کې پرانیستل شي.

که څه هم قزاقستان لکه د نورې نړۍ په څیر د طالبانوحکومت په رسمیت نه دی پېژندلی خو ورسره یې اړیکې ټینګې کړې دي.

د افغانستان لپاره د امریکا د متحدو ایالتونو شارژدافېره کرین ډیکر وايي، افغان ښځو ته د هغوی د اساسي حقونو د ستنولو لپاره متعهده ده.

هغې نن په خپله ایکس شبکه کې لیکلي چې «جنسي تاوتریخوالی، تل یوه ناوړه کړنه ده.»

مېرمن ډیکر د ډینم ورځې یا د جنسيت پر اساس د تاوتریخوالي په وړاندې د پیوستون په مناسبت لیکلي: «زه د جندر(جنسیت) پر بنسټ د تاوتریخوالي له قربانیانو سره په پیوستون کې ولاړه یم او ژمنه کوم چې په افغانستان کې د جنسي تاوتریخوالې د ټولو ډولونو د له منځه وړلو او افغان ښځو ته د هغوی د اساسي بشري حقونو د بېرته راګرځولو لپاره د زده کړو او پوهاوي لوړولو لپاره خپل ټول ځواک کاروم.»

په وروستیو کې د ملګرو ملتونو د ځینو غړو هېوادونو په ګډون ګڼو بنسټونو او سازمانونو پر ښځو او نجونو د طالبانو فشارونه له جنسیتي اپارتاید سره تشبېه کړي دي.

د اپرېل له ۲۴مې په نړۍ کې د جنسي تېري په اړه د پوهاوي میاشت پیلېږي.

سره له دې چې د بشري حقونو یو شمېر نړیوالو ادارو له پاکستانه غوښتي دي چې افغان کډوال دې له خپله خاورې په زوره نه باسي، دا لړۍ روانه ده.

د رسمي احصاییو له مخې چې پرون خپره شوه اووه زره یو څلویښت افغانان له پاکستانه افغانستان ته د اپریل له دیارلسمې تر دوه ویشتمې راغلي دي.

د پاکستان حکومت پروسږکال په نومبر کې له خپلې خاورې د افغان کډوالو د ایستلو لومړی پړاو پيل کړ چې تر اوسه نژدې پنځه لکه درې څلویښت زره افغانان یې له خپلې خاورې ایستلي دي.

په کندهار کې د طالبانو سیمه ییز چارواکي په معروف ولسوالۍ کې د یوې زړې مرمۍ د چاودنې په پېښه کې د درېیو ماشومانو د مړینې خبر ورکوي.

د کندهار د پېښو پر وړاندې د چمتووالي او مبارزې ریاست پرون په یوه بیان کې وویل چې دا پېښه د معروف ولسوالۍ په اوومه ناحیه کې هغه مهال وشوه چې یوه پخوانۍ مرمۍ په غره کې پر پنځو ماشومانو وچاودېده.

د بیان له مخې په دې پېښه کې دوه نور ماشومان ټپیان شوي دي.

پېښو ته د رسېدنې په چارو کې د طالبانو د دولت وزارت د وري په ۱۵مه وویل، په تېرو درېیو میاشتو کې په افغانستان کې د ناچاودو مهماتو د چاودېدو له امله ۳۷ کسان مړه او ۷۱ نور ټپیان شوي دي.

د طالبانو د حکومت د اطلاعاتو او کلتور وزیر وايي، د عینک د مسو د استخراج د پروژې په عملي کېدو سره باید د کان په سیمه کې د لرغونو اثارو ساتنه وشي.

د طالبانو تر کنټرول لاندې باختر خبري اژانس د سه شنبې په ورځ (اپریل۲۳) د ایکس شبکې (پخواني ټویټر) له لارې لیکلي چې د دغه وزارت سرپرست مولوي خیرالله خیرخواه پرون د مس عینک د کان د قراردادي چینایي شرکت له مشر سونګ وینبینګ سره لیدلي دي. د بیان په اساس خیرخواه د کېندنو پر مهال د لرغونو اثارو په خوندیتوب ټینګار کړی دی.

سونګ وين بينګ راز ډاډ ورکړی چې دوی هڅه کوي د مس عينک پروژه په داسې ډول پلې کړي چې کلتوري اثار زيانمن نه شي.

د عینک د مسو کان د استخراج پروژه د جمهوري نظام پر مهال یوې چینايي کمپنۍ ته ورکړل شوې وې، خو د کان په سیمه کې د لرغونو اثارو راوتلو له امله یې کېندنې وځنډېدې.

د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیرخان متقي د روسیې له ځانګړي استازي سره په لیدنه کې یو وار بیا د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د ځانګړي استازي له ټاکلو سره مخالفت ښودلی.

متقي او کابلوف پرون په کابل کې سره لیدلي دي.

د متقي په حواله د طالبانو بهرنیو چارو وزارت په بیان کې راغلي چې دوی له ملګرو ملتونو سره په خبرو بوخت دي او د دوحې د راتلونکې ناستې په اړه به له کافي وضاحت وروسته خپل دريځ څرګند کړي.

ملګري ملتونه د افغانستان لپاره د یوه ځانګړي استازي په لېږلو غور کوي چې وکولای شي له طالب چارواکو سره د نړۍ په غوښتنو مخامخ خبرې وکړي او د یوه همغږي رول ولوبوي.

د روسیې د ځانګړي استازي ضمیر کابلوف په حواله راغلي چې د افغانستان په اړه هر ډول ناسته کې باید د طالب چارواکو هوکړه واخیستل شي.

هغه سپارښتنه کړې چې نړۍ باید د تماس لپاره د څو اړخیزو میکانیزمونو پرځای له طالبانو سره دوه اړخیزو میکانیزمونو په اساس اړیکې وپالي.

د طالبانو حکومت وايي چې له ملګرو ملتونو سره خبرې کوي څو په دوحه کې د افغانستان لپاره د ځانګړو استازو د راتلونکې غونډې د اجنډا او ترکیب په اړه کافي وضاحت ترلاسه کړي.

د طالبانو د حکومت د بهرنیو چارو وزارت مرستیال ویاند حافظ ضیا احمد نن پر خپله ایکس‌پاڼه لیکلي چې د بهرنیو چارو وزیر امیرخان متقي نن سه شنبې د افغانستان لپاره د روسیې له ځانګړي استازي ضمیر کابلوف سره په کتنه کې دا څرګندونې وکړې.

متقي ویلي چې دوی په دې کتنه کې د افغانستان او روسیې ترمنځ د دوه اړخیزو اړیکو پر اړوندو مسایلو سربېره په دوحه کې د ملګرو ملتونو په نوښت د راروانې غونډې په اړه بحثونه وکړل.

د ضیا احمد په وینا، د طالبانو حکومت به له ملګرو ملتونو څخه د دې غونډې په اړه د وضاحت له ترلاسه کولو وروسته خپل دریځ روښانه کړي.

د افغانستان لپاره د ځانګړو استازو مخکینۍ غونډه په تېره فبروري میاشت کې جوړه شوې وه، خو د راتلونکې غونډې کره نېټه یې تراوسه نه ده معلومه.